Εορτάζει Στις 30 Νοεμβρίου Τον Άγιο Ανδρέα Το Χωριό Αρχοντικό Του Δήμου Μινώα Πεδιάδος

 

Το Αρχοντικό με 186 κατοίκους το 2001 αποτελεί χωριό της επαρχίας Μονοφατσίου στο Δήμο Μινώα Πεδιάδος του Νομού Ηρακλείου. Βρίσκεται σε γήλοφο με πανοραμική θέα σε όλη την περιοχή. Υπάγεται στο Δημοτικό διαμέρισμα Αρκαλοχωρίου και απέχει από το Ηράκλειο 34,7 χλμ. και από το Αρκαλοχώρι 3,6 χιλιόμετρα. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την καλλιέργεια της ελιάς και του αμπελιού. Παράγεται κυρίως λάδι και σταφίδα. Στον οικισμό βρίσκεται ο ναός του Αγίου Ανδρέα και πριν τον οικισμό ο ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου (μνημείο) και το κοιμητήριο (Άγιος Γεώργιος).

Η παλαιότερη ονομασία του χωριού είναι Αλιτζανή, πιθανότατα από τη λέξη άλικος= ροδόχρωμο. Στη βενετικές απογραφές γράφεται Alizagni και Alizani, που σημαίνει ότι το όνομα είναι παλιό. Το 1583 είχε 210 κατοίκους και ήταν μεγαλύτερο από το Αρκαλοχώρι (Καστροφύλακας, Κ 96). Μερικοί σχετίζουν το χωριό με την ονομασία Αλή Τζανής, ωστόσο αυτό το όνομα αναφέρεται 100 χρόνια πριν έρθουν οι Τούρκοι στην Κρήτη. Συνεπώς, δεν είναι τουρκικό το όνομα. Αναφέρεται επίσης η ιστορία ότι οι Τούρκοι, για να εκδικηθούν τους ανθρώπους του χωριού, έκαναν την κεντρική εκκλησία του χωριού στάβλο, βάζοντας μέσα τα ζώα τους. Το πρωί όμως οι Τούρκοι βρήκαν τα ζώα νεκρά και αυτό αποδόθηκε σε θαύμα του Αγίου Ανδρέα.

Οι σημερινοί κάτοικοι του χωριού κατάγονται από το Λασίθι. Η μετονομασία του χωριού σε Αρχοντικό έγινε τα τελευταία χρόνια. Ήταν τουρκικό χωριό και το 1881 δεν κατοικούσε κανένας Χριστιανός.

To Αρχοντικό είναι γενέτειρα του καθηγητή Ιατροδικαστικής Κωνσταντίνου Χουρδάκη (1939-). Το χωριό έλαβε τη σημερινή του ονομασία το1955.

 

Ένα νέο Αθλητικό Κέντρο για τις Στέρνες στο Ακρωτήρι, με υπογραφή του Δημάρχου Χανίων, Π. Σημανδηράκη

 Τη σύμβαση για τη μελέτη ενός ακόμα νέου, μεγάλου πολυχώρου αθλητικών δραστηριοτήτων στην περιοχή των Στερνών της Δ.Ε. Ακρωτηρίου υπέγραψε ο Δήμαρχος Χανίων, Παναγιώτης Σημανδηράκης στο Γραφείο του, στο Δημαρχείο Χανίων.

Κατά την υπογραφή της σύμβασης, παρόντες ήταν ο Αντιδήμαρχος Αθλητισμού και αρμόδιος για τη Δ.Ε. Ακρωτηρίου, Μιχαηλάκης Στέλιος, ο Αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Μιχάλης Καλογριδάκης, ο Πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας Στερνών, Δημήτρης Γιανναράκης, οι μελετητές του έργου καθώς και στελέχη της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου.

Σύμφωνα με τη σύμβαση, η μελέτη που θα ολοκληρωθεί το επόμενο διάστημα προβλέπει  την ανάπλαση και αναδιαμόρφωση του υπάρχοντος γηπέδου ποδοσφαίρου στις Στέρνες, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένας νέος πολυχώρος αθλητισμού, που θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων νέες αθλητικές εγκαταστάσεις (γήπεδο τένις, χώρος Petanque, υπαίθριο στεγασμένο γυμναστήριο) και εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης του αθλητικού κέντρου (κερκίδες, κτιριακές εγκαταστάσεις, περιβάλλον χώρος με χώρους κίνησης στάσης και στάθμευσης).

Ο Δήμαρχος Χανίων, σε δηλώσεις που ακολούθησαν μετά την υπογραφή της σύμβασης υπογράμμισε πως: «Πρόκειται για ακόμα μια σημαντική επένδυση στο κομμάτι του αθλητισμού και μάλιστα στην περιαστική περιοχή της Δ.Ε. Ακρωτηρίου, που  βρίσκει το δρόμο της προς την υλοποίηση. Σήμερα, υπογράψαμε τη σύμβαση για τη μελέτη και πιστεύω ότι σύντομα, θα είμαστε σε θέση να μπορούμε να δημοπρατήσουμε το συγκεκριμένο έργο, το οποίο θα καλύψει τις ανάγκες σε άθληση της ευρύτερης περιοχής, όχι μόνο στις Στέρνες αλλά και του Ακρωτηρίου».

Όπως σημείωσε χαρακτηριστικά ο κ. Σημανδηράκης η σημερινή υπογραφή «εμπίπτει στη συνολική πολιτική της δημοτικής αρχής, να μπορέσουμε να διαχειριστούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την ιδιοκτησία των αθλητικών εγκαταστάσεων που έχουμε. Έτσι εκτός από τις Στέρνες, το πολύ μεγάλο έργο για το οποίο περιμένουμε από μέρα σε μέρα την έγκριση για τη δημοπράτησή του, είναι φυσικά το Ποδηλατοδρόμιο των Χανίων. Ένα έργο 8 εκατομμυρίων ευρώ, που θα αναβαθμίσει καθοριστικά το επίπεδο των αθλητικών υποδομών».

Για ένα «στολίδι στο Ακρωτήρι» έκανε λόγο ο Αντιδήμαρχος, Στέλιος Μιχαηλάκης, ο οποίος, εκφράζοντας τη χαρά του τόνισε πως: «Τα μεγάλα έργα στον Δήμο μας συνεχίζονται και ιδιαίτερα τα έργα στο κομμάτι του αθλητισμού.  Τα αντανακλαστικά της Δημοτικής Αρχής φαίνονται. Το Ακρωτήρι μεγαλώνει και εμείς οφείλουμε να είμαστε έτοιμοι να φτιάξουμε και άλλες τέτοιες υποδομές».

Από τη μεριά του ο Αντιδήμαρχος Τεχνικών Υπηρεσίων, Μιχάλης Καλογριδάκης ανέφερε ότι η περιοχή του Ακρωτηρίου έχει ανάγκη από νέες αθλητικές υποδομές, προσθέτοντας πως: «Σε συνεννόηση με το τοπικό συμβούλιο και με τον πρόεδρο, Δημήτρη Γιανναράκη έχουμε ξεκινήσει μία διαδικασία ώστε να μπορέσουμε να φτιάξουμε από την αρχή το γήπεδο ποδοσφαίρου που βρίσκεται στην περιοχή των Στερνών, με γήπεδα παραπλεύρως, όπως γήπεδα μπάσκετ και γήπεδα πινγκ-πονγκ και τένις, με δημιουργία κερκίδων και αποδυτηρίων. Ελπίζουμε να μπορέσουμε να δημοπρατήσουμε το έργο όσο πιο γρήγορα γίνεται, για να μπορέσει να ξεκινήσει μέσα στο 2023».

Τέλος, ο Πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας Στερνών της Δ.Ε. Ακρωτηρίου, Δημήτρης Γιανναράκης ανέφερε πως: «Είμαστε όλοι πάρα πολύ χαρούμενοι, γιατί ένας χώρος εγκαταλελειμμένος για περίπου 20 χρόνια τώρα, παίρνει ξανά ζωή. Αγωνιστήκαμε πολύ για να τον αποκτήσουμε από τη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού, καταφέραμε να ξεπεράσουμε όλα τα εμπόδια και είμαστε τώρα στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσουμε την έναρξη της μελέτης».

Η τελική παράδοση της μελέτης πρέπει να έχει ολοκληρωθεί εντός των επόμενων επτά (7) μηνών από σήμερα.

Άγιος Ανδρέας Ο "Τρυποτηγανάς", Οι Τηγανίτες Κι Οι Απαρχές Του Λαδιού!

 

Άγιος Ανδρέας ο "Τρυποτηγανάς", οι τηγανίτες κι οι απαρχές του λαδιού!

Τελευταία μέρα του Νοεμβρίου, ή "Αγ'Αντριά" όπως τον λεν, είναι του Αγίου Αντρέα, του επονομαζομένου "Τρυποτηγανά", καθώς τη μέρα της γιορτής του συνηθίζανε να τηγανίζουν λαλαγγίτες ή λουκουμάδες και λέγαν πως όποια νοικοκυρά το αμελήσει τούτο το έθιμο θα της τρυπούσε ο άγιος το τηγάνι! Δεν είναι και παράξενο που η μέρα τούτη συνδυάστηκε με τηγανιτές λιχουδιές, καθώς είναι μέρα γιορτινή που πέφτει σε περίοδο νηστείας και μάλιστα σε μια εποχή που βγαίνει το πρώτο λάδι της χρονιάς. 

Έτσι κι αλλιώς στα μέρη μας, με το πρώτο λάδι -όπως και με το τελευταίο- συνηθίζαν να φτιάχνουν λουκουμάδες και λαλαγγίτες για να γλυκαθούν και να το εγκαινιάσουν!

Πολύ σωστά σημειώνει ο Νίκος Ψιλάκης ("Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη", εκδόσεις Καρμανωρ) πως "Όποιος αρκείται στην ανάγνωση των συναξαρικών πηγών ίσως να μην κατανοήσει ποτέ γιατί συνδέθηκε με τα τηγάνια και τις τηγανίτες ο πρωτόκλητος μαθητής του Χριστού, ο ψαράς από τη Βησθαϊδά, που "όργωσε" τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία διδάσκοντας το λόγο του Διδασκάλου του. 

Θα το κατανοήσει μόνον αν θυμηθεί τους ειδικούς διαιτολογικούς κανόνες που ισχύουν κατά τις περιόδους των τεσσαρακοστών (η εορτή του Αγίου Ανδρέα πέφτει μέσα στη σαρακοστή των Χριστουγέννων) και αν παράλληλα παρακολουθήσει τη ζωή των αγροτικών κοινωνιών του ελληνικού χώρου, που αυτήν την περίοδο καταπιάνονται με την (κοπιώδη) συλλογή του ελαιοκάρπου."

Και συνεχίζει: "....Στα τέλη του μήνα, όμως, έπρεπε να έχουν αλεστεί οι πρώτες ελιές και να έχει φτάσει στο κάθε σπιτικό το καινούριο λάδι. Το τηγάνισμα κατά την ημέρα της γιορτής του Αγίου Ανδρέα (ή την παραμονή) έπρεπε να γίνει με λάδι από την καινούρια σοδειά. Η χρησιμοποίηση του καινούριου ελαιολάδου ενσωμάτωνε μια ιδιαίτερη τελετουργία. Συχνά έχυναν το λάδι στο τηγάνι σταυρωτά λέγοντας μιαν ευχή, όπως "καλοκατάλυτο" ή "και του χρόνου". Πιθανότατα πρόκειται για απήχηση των απαρχών, της συνήθειας να μοιράζονται οι πρώτοι καρποί της σοδειάς ή να προσφέρονται στους θεούς.

Οι απαρχές του ελαίου είναι ένα από τα πιο συγκινητικά έθιμα των ελαιοπαραγωγγικών περιοχών. Στη Μεσαρά "το πρώτο λάδι της χρονιάς δεν πήγαινε στο σπίτι, αν δεν σταματούσε εκείνος που το μετέφερε στην εκκλησία και να ανάψει με αυτό καντήλια...". Στο Λάστρο Σητείας "από το πρώτο λάδι πήγαιναν οπωσδήποτε ένα μπουκάλι ή ένα μίστατο, ανάλογα με το τί μπορούσε ο καθένας, στην εκκλησία. Το μίστατο ήταν σταμνί με πλατύ στόμιο και έβαζε εφτά οκάδες λάδι. .....Με το πρώτο λάδι έπρεπε να ανάψουν και το καντήλι του κάθε σπιτικού στο εικονοστάσι."

Εκτός από τις προσφορές στη θεότητα, το έθιμο απαιτούσε "μοίρασμα" των αγαθών που είχε στείλει η θεία ευλογία. Και ως καταλληλότερη μέρα γι'αυτό θεωρήθηκε η 30η Νοεμβρίου:

"πάσαι αι οικοδέσποιναι αφ' εσπέρας της εορτής ταύτης, ή και την πρωϊαν κατασκευάζουν τηγανίτας ή μελομακαρόνες κτλ. Όστις δε δεν κάνει τοιούτους, τρυπά το τηγάνιόν του ο άγιος, όθεν και τρυποτηγανάς επικαλείται..."

"Του Άι Αντρέα όποια γυναίκα δεν ψήσει τηγανίτους θα τρυπήσει το τηγάνι..."

Στις περιοχές όπου παρασκεύαζαν τηγανίτες φρόντιζαν να προσφέρουν από ένα πιάτο σε φιλικά ή συγγενικά σπίτια και, κυρίως, σε σπίτια που είχαν ανάγκη ή που δεν είχαν ελαιώνες. Η συνήθεια αυτή αποτελεί μία από τις πιο χαρακτηριστικές απηχήσεις των εθιμικών απαρχών. Το ίδιο ακριβώς γίνεται σε πολλές περιοχές του ελληνικού χώρου με το πρώτο ψωμί της χρονιάς....."

Αντίστοιχα καταγράφει κι ο Βασίλης Λαμνάτος ("Οι μήνες στην αγροτική και ποιμενική ζωή του λαού μας"): "Στις καλομέρες του Νοέμβρη γίνεται και το μάζεμα των ελιών, που θα δώσουν το πρωτολάδι κι απ'αυτό θα στείλουν οι νυκοκυραίοι ένα μπουκάλι στην εκκλησιά για το άναμμα των καντηλιών και για την ευλογία του παπά. Με το πρωτολάδι οι νοικοκυρές θα φτιάξουν πάλι και τηγανίτες και γλυκά., συνήθως χαλβά, για να τα μοιράσουν στη γειτονιά και σ'αυτούς που δεν έχουν λάδι. Θα τους δώσουν κιόλας και λίγο σ'ένα μπουκάλι, για να φτιάξουν καμιά λαχανόπιτα, να φάνε και να ευχηθούν και "του χρόνου πιότερο" ή "και του χρόνου να μην το χαρούν τα κιούπια"."

Ο λαογράφος μας Δημήτρης Λουκάτος ("Φθινοπωρινά"), μάλλον παραβλέπει το ρόλο της αγροτικής/ελαιοπαραγωγικής ζωής καθώς και της θρησκευτικής (σαρακοστή, νηστεία) σε τούτο το έθιμο και κάπως αόριστα αναφέρει πως "ίσως και στις δικές μας λουκουμάδες να κρύβεται κάποια μαγικοθρησκευτική (και εξευμενιστική) προφύλαξη για τη σπορά, με εκπρόσωπο τον άγιο Ανδρέα, που έλαχε να "κλείνει" την όλη φθινοπωρινή περίοδο." Και συνεχίζει γράφοντας πως"παραδίδεται, για τα παλαιότερα χρόνια των Πατρών, ότι συνήθιζαν να φτιάχνουν την παραμονή της γιορτής του αγίου Ανδρέα και "λαχανόπιτες", από τις οποίες έστελναν και στην εκκλησιά, για να μοιραστούν στους φτωχούς (Εξευμενιστικό κι αυτό και ίσως νεκρολατρευτικό έθιμο των "πλακούντων".)"  

Προσωπικά πιστεύω πως κι αυτό το έθιμο στην Πάτρα έχει να κάνει και με την προσφορά των απαρχών του ελαίου, με το "μοίρασμα των αγαθών", κι ίσως κι ένα είδος "κοινής τράπεζας" (κάτι ανάλογο γίνεται ακόμη και στα "κουρμπάνια") που αφορά τον πρώτο καρπό σε μία περίοδο νηστείας που θα ήταν απαγορευτικό να μοιραστεί κάτι αρτύσιμο, οπότε η λαχανόπιτα (η οποία, παρεμπιπτόντως, φτιάχνεται από χόρτα τα οποία τέτοια εποχή ξεμυτίζουν στους αγρούς) ήταν το καταλληλότερο έδεσμα για την περίπτωση αυτή.

Ο Λουκάτος καταγράφει, επίσης, πως τη μέρα αυτή "Κάτι που θυμίζει τα πολυσπόρια της γιορτής των Εισοδίων (δηλ.της ίδιας αγροτικής περιόδου) είναι αυτό που γίνεται στην Ήπειρο, να βράζουν καλαμπόκι ("Αντριλούσια" ή "μπόλια") και να τα πηγαίνουν στην εκκλησιά να ευλογηθούν, ώστε ύστερα να τα μοιράσουν, για το καλό της χρονιάς, στον κόσμο. Στη Θράκη, έβραζαν επίσης, την ημέρα του αγ.Αντρέα, σιτάρι με ζάχαρη, σταφίδες κλπ.(δηλ.πανηγυρικά κόλλυβα) και τα μοίραζαν στον κόσμο. Στην Ακαρνανία έβραζαν (και βράζουν ακόμα) πραγματικά "πολυσπόρια", όπως της Παναγιάς, το ίδιο δε και στη Θεσσαλία, όπου τώρα τα λένε "Αντραλούσια". 

Όλα αυτά δείχνουν μαγικο-παραγωγικές ενέργειες της εποχής (τέλος σποράς, αναμονή της βλαστικής γονιμοποίησης)...."  Ίσως τούτα τα πολυσπόρια να τα συνήθιζαν κυρίως σε μη ιδιαιτέρως ελαιοπαραγωγικές κοινωνίες, σε κοινωνίες που παρήγαγαν όσπρια και σιτηρά, καθώς ο Νοέμβριος είναι μήνας σποράς τούτων και ο Άγιος Αντρέας είχε τη φήμη, λόγω παρετυμολογίας του ονόματός του (Ανδρέας, ανδρείος, αντρειεύω) πως"αντρειεύει" το κρύο, την νύχτα (τη μεγαλώνει) και τα σπαρτά (τα μεγαλώνει, τ'αυξάνει).

 Αναφέρει ο Γεώργιος Μέγας ("Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας") πως "Για να ενισχύσουν την αύξηση των σπαρτών και την καρποφορία, οι γεωργοί βράζουν, όπως και κατά τα Εισόδια της Θεοτόκου, πολυσπόρια (καλαμπόκι και στάρι μαζί) και "τα πάνε στην εκκλησία και τα διαβάζει ο παπάς' τό'χουν σε καλό, όπως λέγουν, να τα βλογήσει ο Θεός, να γίνουν περισσότερα παρέκεια. Τα μοιράζουν στα σπίτια, για ν'αντρειωθούν τα σπαρτά." (Ήπειρος)." 

"Σ'τσι τριάντα, τ'αγι'Αντριός

αντρειεύεται το κρύο."

"-Βλάχε μου, πότ' εκρύωσες;

-Αυτού κοντά τ'αγι'Αντριός, του γέρο Νικολάου!"

Εδώ, πάντως, στο βουνό των Κενταύρων, άρχισε να αντρειεύει το κρύο και καθώς από αύριο επισήμως θα υποδεχτούμε το χειμώνα... "Καλό χειμώνα" εύχομαι νά'χουμε, και φτιάξτε και καμιά τηγανίτα να γλυκαθείτε λίγο... κι η μέρα το ζητά κι οι πίκρες που μας ποτίζουν! 

http://firiki.pblogs.gr/