Σας Προτείνουμε Το Βιβλίο Του Μιχάλη Κοκολάκη - Ανατολική Κρήτη. Κατοχή, Αντίσταση, Εμφύλιος

 Ο Μιχάλης Κοκολάκης γεννήθηκε στη Νεάπολη Μεραμπέλλου το 1921. Το 1940 εισήχθη στην Ιατρική Σχολή Αθήνας. Η κήρυξη του πολέμου τον βρήκε στην Κρήτη. Από τις πρώτες μέρες της Κατοχής πρωτοστάτησε στη συγκρότηση της ΟΚΝΕ και της Μετωπικής Απελευθερωτικής Οργάνωσης Νεολαίας Μεραμπέλλου. 

Το 1942 έγινε μέλος και γρήγορα στέλεχος του ΚΚΕ. Δούλεψε σε όλες τις αντιστασιακές οργανώσεις των ΕΑΜ – ΕΛΑΣ στο νομό Λασιθίου. Από τις αρχές του 1945, έγινε γραμματέας του ΚΚΕ νομού Λασιθίου. Πήρε μέρος στο 7ο συνέδριο του ΚΚΕ (Οκτώβρης 1945) και στη Πανελλαδική Οργανωτική Συνδιάσκεψη (Απρίλης 1946). Ήταν επίσης μέλος της Ολομέλειας της Ε. Π. Κρήτης του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και του ΔΣΕ Ανατολικής Κρήτης. 

Το Μάη του 1947 συνελήφθη, βασανίστηκε και φυλακίστηκε στις φυλακές Ηρακλείου, Χανίων, Νεάπολης, Ιτζεδίν, μέχρι τον Ιούνη του 1959, ως υπόδικος του Εκτάκτου Στρατοδικείου Ηρακλείου, για παράβαση του Γ’ Ψηφίσματος. Το Κακουργιοδικείο (των ενόρκων) Ηρακλείου τον αθώωσε παρά την πρόταση του εισαγγελέα για την καταδίκη του σε θάνατο. Ωστόσο, δεμένο τον παρέλαβε από το Δικαστήριο η Ασφάλεια Ηρακλείου που τον παρέδωσε, μετά τη γνωστή περιποίηση, στην Ασφάλεια Νεάπολης κι από κει παραδόθηκε ως ανυπότακτος για «αναμόρφωσης» στο Γ.Ε.Τ.Ο. Μακρονήσου, απ’ όπου απολύθηκε τέλη του 1952. Συνέχισε τις σπουδές του, και από το 1956 ασκεί το επάγγελμα το γιατρού. Παρέμεινε πάντα πιστός και συνεπής αγωνιστής. 

Τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκε με την καταγραφή των αγώνων του λαού της Ανατολικής Κρήτης 1941-1947, γράφοντας αυτό το «ιστόρημα», όπως τόσο σεμνά ονομάζει τούτο το συγκλονιστικό χρονικό της εποποιίας, βασισμένος σε μαρτυρίες και ντοκουμέντα, μένοντας πάντα ο ίδιος διακριτικά στη άκρη του πλάνου ακόμα κι όταν οι μαρτυρίες είναι προσωπικές του. ΠΡΟΛΟΓΟΣ «Δεν μπορείς να κάμεις δούλο ένα λαό, αν δεν πάρεις την ψυχή του, αν δε σβήσεις την ιστορία του. Κι όταν δεν μπορείς να το κάνεις αυτό, να τη διαστρεβλώσεις». Οι κάθε λογής εχθροί και μερικοί άσπονδοι φίλοι βάλθηκαν ή να αποσκοπήσουν ή να διαστρεβλώσουν την ιστορία της Αντίστασης. Έτσι, χρέος κάθε τίμιου αγωνιστή είναι να γράψει ό,τι θυμάται, γι’ αυτή την ιστορική περίοδο, που είναι η λαμπρότερη των νεότερων χρόνων. Μόνο όταν μάθεις την ιστορική αλήθεια, μπορείς να παλέψεις αποτελεσματικά και σήμερα. 

Για να πας πιο πέρα, πρέπει να γνωρίζεις τι έχει γίνει ως τώρα, και όσο καλύτερα και βαθύτερα το γνωρίζεις, τόσο καλύτερα προχωρείς, με ασφάλεια, με γνώση και βάθος, με σιγουριά για το μέλλον. Η περίοδος των λαϊκών εθνικών αγώνων της Κατοχής στο νομό μας καθοδηγήθηκε από το ΚΚΕ, το ΕΑΜ, τον ΕΛΑΣ, την ΕΠΟΝ. Γι’ αυτό η ιστορική εκείνη περίοδος ξετυλίγεται με κεντρικό άξονα τη δράση των πιο πάνω οργανώσεων. Οι συνθήκες που επακολούθησαν — συνθήκες άγριων διωγμών, τρομοκρατίας, εμφύλιου πολέμου, ξένων επεμβάσεων — κατέστρεψαν κάθε γραπτό ντοκουμέντο. Τα αρχεία των οργανώσεων κάηκαν ή καταστράφηκαν ή κατασχέθηκαν. Έτσι σήμερα δε βρίσκεται σχεδόν τίποτα. Τούτη την ανάγκη προσπαθεί να καλύψει το πιο κάτω ιστόρημα σαν μια παράγραφος της ιστορίας της Εθνικής Αντίστασης. Τούτο το γραφτό είναι μια μαρτυρία, ενός ανθρώπου εκείνης της εποχής, που πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. 

Σήμερα δούλεψε όσο μπορούσε τη μνήμη του και με ελάχιστα στοιχεία που βρήκε, κατόρθωσε να το παρουσιάσει, για να αποτελέσει το ερέθισμα να γραφτεί η ιστορία τού τόπου μας από πολλούς άλλους κι από ειδικούς αργότερα. Ας μου συγχωρηθεί λοιπόν κάθε παράλειψη και κάθε τυχόν αθέλητη ανακρίβεια, ως και το ύφος, γιατί δεν είμαι λογοτέχνης. 

Το ιστόρημα τούτο ακολουθεί τη χρονολογική σειρά των γεγονότων. Επαναλαμβάνει τις δραστηριότητες των οργανώσεων καθώς αναπτύσσονται σε κάθε χρονική περίοδο. Περιέχει μνήμες και αφηγήσεις συναγωνιστών που έπαιξαν σπουδαίο ρόλο τα ηρωικά εκείνα χρόνια. Αφιερώνεται στην άσβηστη μνήμη των κομμουνιστών, των συναγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, όλων των πατριωτών, επώνυμων και ανώνυμων, που πέσανε πολεμώντας για Λεύτερη, Ανεξάρτητη και Δημοκρατική Πατρίδα στα χρόνια της Κατοχής και των μεταπελευθερωτικών αγώνων. Τέλος, πρέπει να σημειώσω ότι χωρίς την ενθάρρυνση του σ. Μίμη Ανδρουλάκη, που με βαθιά αγάπη για τον τόπο μας με παρότρυνε, και δίχως την αγάπη, τη φροντίδα και την πολύτιμη επιμέλεια του εκδότη σ. Μανόλη Βασιλάκη, δε θα ‘ταν δυνατό να εκδοθεί το χρονικό τούτο. Τους εκφράζω από τη θέση αυτή την ευγνωμοσύνη και τις ευχαριστίες μου. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Για το μαζικό λαϊκό κίνημα και το ΚΚΕ κατά την προπολεμική ιστορική περίοδο, προ του 1940, δεν είμαι αρμόδιος να πω πολλά πράγματα. Μα απ’ ό,τι έχω ακούσει και μάθει από παλιούς συντρόφους, στη δεκαετία 1920-1930 ο νομός μας πήρε μέρος στο μεγάλο εφεδροπολεμικό και προσφυγικό κίνημα (μετά τη Μικρασιατική καταστροφή), που καθοδηγούνταν από το Κόμμα. 

Ακολουθώντας το Ηράκλειο, που ήταν η πρωτοπορία σαν το μεγαλύτερο εργατικό κέντρο της Κρήτης, σύντροφοι από τη Γεράπετρα, τον Άγιο Νικόλαο, την Κριτσά, το Βραχάσι έφτιαξαν κομματικούς πυρήνες και πρωτοστάτησαν στην ίδρυση εφεδροπολεμικών σωματείων και στην οργάνωση κινητοποιήσεων και συλλαλητηρίων, όπως θυμάται ο Μιχάλης Κοσμαδάκης από το Βραχάσι. Στη δεκαετία 1930-’40, όπως διηγείται ο Μ. Κατσούλης, σχηματίζονται και πάλι κομματικοί πυρήνες από εξόριστους, εκτοπισμένους στον Άγιο Νικόλαο (βάσει του περίφημου ιδιώνυμου του Βενιζέλου). 

Από κει πέρασε εκτοπισμένος για ένα διάστημα και ο σύντροφος Βαγγέλης Κτιστάκης. Φτιάχτηκαν δυο τριάδες του ΚΚΕ από εργατοεπαγγελματίες κι άλλες δυο της ΟΚΝΕ από μαθητές και νεολαίους εργάτες. Με βάση αυτούς τους πυρήνες οργάνωσαν εργατικό σύλλογο οικοδόμων, και οι νέοι ορειβατικό σύλλογο και δυο ποδοσφαιρικές ομάδες, και συνδέονταν κομματικά με το Ηράκλειο. Στο διάστημα εκείνο, στη Γεράπετρα, στην Κριτσά, στο Βραχάσι, στη Νεάπολη φτιάχνονταν πυρήνες που κινούσαν εργατικά σωματεία (οικοδόμων, ελεύθερων εργατών) για το οχτάωρο, ως και πολιτιστικούς συλλόγους, όπως ο τουριστικός όμιλος Νεάπολης. Οι σύντροφοι, από το Βραχάσι Μιχάλης Κοσμαδάκης, από τη Λατσίδα Μήτσος Φραγκάκης, από τη Νεάπολη Μανόλης Μαγκώνης, από την Κριτσά οι Κουτάντηδες, Μιχάλης και Γιάννης, ο Γιάννης Ρουκουνάκης, κι από τη Γεράπετρα ο Ραΐνης Νίκος και ο Αριστείδης Δερμιτζάκης πρωτοστατούσαν. 

Στα χρόνια 1934- ’35 ο ήρωας Ναπολέων Σουκατζίδης εργαζόταν ως λογιστής στην εταιρεία «Μίνως» στη Γεράπετρα. Εκεί, σε συνεργασία με τον Σουριαδάκη από το Ηράκλειο έφτιαξαν πυρήνες κομματικούς και δημοκρατικούς ομίλους. Εκεί γνωρίστηκε με την εκπαιδευτικό και λαογράφο, την αξέχαστη Μαρία Λιουδάκι, που κατακρεουργήθηκε στην περίοδο του εμφύλιου πολέμου, αρραβωνιάστηκε μάλιστα και την αδερφή της Χαρά. Το Ηράκλειο μ’ επικεφαλής τον αξέχαστο Στέλιο Παπαδομιχελάκη κρατούσε τον παλμό του μαζικού λαϊκού κινήματος, τόσο στην περίοδο του προσφυγικού ζητήματος, όσο και στο σταφιδικό, που καθοδηγούνταν από την κομματική οργάνωση Ηρακλείου. 

Στις εκλογές του ’36 δημιουργήθηκε και στο νομό μας Παλλαϊκό Μέτωπο, που πήρε αρκετούς ψήφους, μάλιστα πλησίασε τη χιλιάδα. Η προπολεμική κομματική κίνηση ήταν μικρή, περιορισμένη σε νεολαίους, σπουδαστές, διανοούμενους, εργατοεπαγγελματίες και πρωτοπόρους αγρότες. Ήταν, όμως, αρκετή για να αποτελέσει τη μαγιά που αργότερα, στην περίοδο της Κατοχής, θα γεννήσει το υπέροχο κίνημα της Εθνικής Αντίστασης με τα ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ, και τα μαζικά ΚΚΕ και ΑΚΕ. Ο νομός μας από πολιτικοοικονομική άποψη στην περίοδο 1940-’50. Ταξική συγκρότηση Ο νομός Λασηθίου είχε και έχει πληθυσμό 75.000 κατοίκους, κατανεμημένους σε τέσσερις επαρχίες: Γεράπετρα, Σητεία, Μεραμπέλλο, Λασήθι, με τέσσερα επαρχιακά κέντρα σαν πρωτεύουσες, τις κωμοπόλεις: Γεράπετρα, Σητεία, Άγιο Νικόλαο, Νεάπολη, με 3.000 ως 5.000 πληθυσμό η καθεμιά. 

Πρωτεύουσα έχει τον Άγιο Νικόλαο και συμπρωτεύουσα (με δικαστικές και στρατιωτικές αρχές) τη Νεάπολη. Ο πληθυσμός ήταν κατ’ εξοχήν αγροτικός· επικρατούσε η κλειστή αγροτική οικονομία με οικογενειακά νοικοκυριά. Οι παραγωγικές δυνάμεις: αγρότες με το Ησιόδειο αλέτρι, με δύναμη έλξης άλογα ή βόδια. Σκαπάνες και αξίνες και πριόνια, τα εργαλεία. Συγκοινωνίες πρωτόγονες με μουλάρια. Μόνο στη δεκαετία 1930- ’40 προστέθηκε το αυτοκίνητο. Το χονδρεμπόριο, οι σοβαρές μεταφορές, γίνονταν μόνο δια θαλάσσης, από τα λιμανάκια Αγίου Νικολάου, Σητείας, Γεράπετρας. Το 70-80% του πληθυσμού ήταν αγρότες, 10% εργάτες (φορτοεκφορτωτές, λιμενεργάτες, οικοδόμοι, εργάτες γης). 

Το 20% περίπου αποτελούσαν οι επαγγελματοβιοτέχνες και οι υπάλληλοι, αλλά και αυτοί είχαν το χωραφάκι τους για πρόσθετο εισόδημα τους. Η βιομηχανία ανύπαρκτη· μόνο πυρηνελαιουργεία υπήρχαν. Μονάχα οι ξένοι υπάλληλοι ήταν χωρίς γη. Τσιφλικάδες λιγοστοί. Μετρούνταν στα δάχτυλα του ενός χεριού. Τα τσιφλίκια — μοναστηριακά τα περισσότερα — τα καλλιεργούσαν κολίγοι, χωρίς δική τους γη. Υπήρχαν πολλοί οικισμοί αγροτών χωρίς γη, ιδιαίτερα στην επαρχία του Μεραμπέλλου. Η γη είχε μεγάλη κατάτμηση σε μικρές μερίδες και με τα πρωτόγονα μέσα εκμετάλλευσης δεν απέδιδε. Ο λαός, αν και εργατικότατος, δεν μπορούσε να εξασφαλίσει μια υποφερτή ζωή. Φιλόπονος όμως και φιλόξενος, διψούσε πάντα για μάθηση. 

Έβγαλε και βγάζει πολλούς επιστήμονες. Για παράδειγμα, από τα χωριά της Νεάπολης, κυρίως από τη Φουρνή, έχει βγάλει τέσσερις Καθηγητές Πανεπιστημίου, δεκάδες γιατρούς και δικηγόρους, εκατοντάδες εκπαιδευτικούς, ποιητές, δημοσιογράφους. Ανάμεσά τους, τη λαογράφο Μαρία Λιουδάκι και τη Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, που έγραψε τον Ύμνο του ΕΛΑΣ. Η σπουδάζουσα νεολαία αποτελούσε μαζί με τη μικρή εργατική τάξη την πρωτοπορία κάθε προοδευτικού κινήματος μαζί με τους φτωχούς αγρότες. Η εργατικότητα ανδρών και γυναικών κάλυπτε τις μικροαστικές αδυναμίες του φιλήσυχου και εργατικού τούτου λαού. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος Μίμη Ανδρουλάκη Σημείωμα Εκδότη Πρόλογος του συγγραφέα Εισαγωγή ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ: ΚΑΤΟΧΗ-ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ-ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ Η Εθνική. Αντίσταση αρχίζει με τη Μάχη της Κρήτης Έρχονται οι κατακτητές στο νομό μας 

Η Κατοχή Αντίσταση Ίδρυση των οργανώσεων Νεολαίας Συνθήκες Κατοχής (1942) Φουντώνει η αντίσταση το 1943 Η δράση των Άγγλων πρακτόρων Η δράση του ΕΑΜ το καλοκαίρι του 1943 Συγκρότηση του ΕΛΑΣ Λασηθίου Μαζικές κινητοποιήσεις του 1943 Ανακωχή και παράδοση των Ιταλών. Ο ερχομός των Γερμανών Η καταστροφή της Βιάννου Μετά τα γεγονότα της Βιάννου Μαζικές κινητοποιήσεις της Νεολαίας Εικόνα των αντιστασιακών οργανώσεων τέλη του 1943 Αντίσταση Γενάρη – Μάη 1944 Μαζικές εκδηλώσεις το 1944 Η οργάνωση Γεράπετρας – Σητείας Επιστροφή στη Γεράπετρα Προς τη Νεάπολη Πάλι στη Γεράπετρα Αποχώρηση Γερμανών – Απελευθέρωση Προς το Ηράκλειο Η αντίσταση του ηρωικού Κρούστα Η απελευθέρωση της Νεάπολης Ονόματα ΕΛΑΣιτών – ΕΑΜιτών 

Η ανάμειξη των Άγγλων στο νομό μας Προς Ηράκλειο ο ΕΛΑΣ Μεραμπέλλου Σύλληψη και δολοφονία του Ρούσου Κούνδουρου Μερικές παρατηρήσεις ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ: ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ Το έργο του ΕΑΜ Ο Δεκέμβρης της Αθήνας και ο νομός μας Μεταδεκεμβριανή τρομοκρατία Τα αιματηρά γεγονότα της Γεράπετρας Ο νομός μας ως το τέλος του 1945 Εργατικές – Βουλευτικές εκλογές – Δημοψήφισμα Τα γεγονότα του 1947. Ίδρυση ομάδας του Δ.Σ.Ε. στην Ανατολική Κρήτη Είσοδος του Δ.Σ.Ε. στη Γεράπετρα Συλλήψεις – επιθέσεις Η δράση του Δ.Σ.Ε. Ανατολικής Κρήτης Κριτική των γεγονότων Διδάγματα των αγώνων μας Επίλογος Φωτογραφικό υλικό – ντοκουμέντα

πηγη

Οι Συγκοινωνίες Στην Κρητική Πολιτεία

 Αλήθεια, πότε γεννήθηκε η χανιώτικη έκφραση «το έχει κάνει Χανιά-Χαλέπα»; Είναι γνωστό ότι στις αρχές του 20ου αιώνα η κωμόπολη της Χαλέπας ήταν χωριστός δήμος με 3.500 κατοίκους περίπου. Η σύνδεση με τον πόλη των Χανίων γινόταν με αμαξωτό δρόμο, τον οποίο οι κάτοικοι διένυαν με διάφορους τρόπους, όπως άμαξες, υποζύγια (άλογα, μουλάρια, γαϊδούρια), με τα πόδια και το τραμβάϋ. 

Τα «ταξί» της εποχής ήταν τα υποζύγια, ενώ το τραμβάϋ λειτουργούσε ως λεωφορείο. Ειδικά το τραμβάϋ εξυπηρετούσε τη γραμμή Χανιά-Χαλέπα και είχε ιδιοκτήτη και οδηγό τον Χασάν Αγά. Μια καρότσα με 10 θέσεις, την οποία έσερναν δυο γέρικα άλογα, έκανε πολλές φορές καθημερινά το δρομολόγιο, που στοίχιζε μια πεντάρα. 

Ο ηλικιωμένος κοντόχοντρος Τούρκος είχε βοηθό ένα βρώμικο χαλικουτάκι, τον κοντοχτόρο (από το ιταλικό conduttore, αυτός που μεταφέρει, οδηγεί) που έπαιρνε το αντίτιμο του εισιτηρίου μόλις έφταναν στον τελικό προορισμό, την Πλατεία της Αγοράς στο Κατάστημα της Εθνικής Τράπεζας. Με την κραυγή του κοντοχτόρου, «Άλα για Χανιά! Άλα κι φεύγει», ξεκινούσε το όχημα με πολύ αργό ρυθμό κα έφτανε… πολύ αργότερα, προκαλώντας τον εκνευρισμό των επιβαινόντων! 

Οι ίδιες συγκοινωνίες υπήρχαν και στην υπόλοιπη Κρήτη γι’ αυτό και την ίδια περίοδο (1898-1913) έγινε μεγάλη συζήτηση για την κατασκευή σιδηροδρομικής γραμμής στην Κρήτη, με εκκίνηση από τα Χανιά προς Ανατολικά. Ο Ρεθεμνιώτης Νομομηχανικός των Χανίων Μιχάλης Σαββάκης με άρθρα στον τοπικό Τύπο εξηγούσε ότι το έργο χρειαζόταν τεράστια κονδύλια, καθώς η γεωμορφολογία του νησιού ήταν ορεινή και δύσβατη και το εγχείρημα θα αποτύγχανε. 

Τελικά, ο σιδηρόδρομος δεν κατασκευάστηκε ποτέ, εντούτοις ο Αντώνης Μιχαλιδάκης, ο τελευταίος πρωθυπουργός της Κρητικής Πολιτείας από το Ηράκλειο, υποσχόταν ότι θα κατασκεύαζε τη σιδηροδρομική γραμμή Ηράκλειο-Μεσαρά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη σάτιρα στην αποκριάτικη παρέλαση του 1908 που έγινε στην Πλατειά Στράτα (οδό Καλοκαιρινού) στο Μεγάλο Κάστρο. 

Συγκεκριμένα, ο καστρινός γλεντζές Ράδος Μαλεβιζιώτης παρουσίασε μια πομπή γαϊδάρων δεμένους στη σειρά με σκοινιά, όπου στον πρώτο είχε βάλει μια μαύρη καμινάδα από χαρτόνι, όπως του τραίνου και την ταμπέλα «ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΟΣ ΜΕΣΑΡΑΣ»! Η παρέλαση με τα γκαρίσματα των γαϊδάρων προκάλεσε τόσα γέλια που έμεινε στην ιστορία.

Βιβλιογραφία

Δερμιτζάκης Μ., Απ’ όσα θυμούμαι το Παλιό Κάστρο, εκδ. Δοκιμάκης, Ηράκλειο 2008.

Δημοτάκης Γ., Τα Χανιά στο γύρισμα του χρόνου, Αθήνα 1969.

* Ο κ. Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισμολόγος
ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ

Η Τέχνη Του Κοπανελιού Στο Γαβαλοχώρι Του Νομού Χανίων

 Γύρω στο 1975, είδα ότι οι κοπέλες δεν μάθαιναν το κοπανέλι. Το 1979, βλέποντας ότι πάει να χαθεί αυτή η τεχνική, πήγα στην ΕΡΤ κρυφά, μπήκα με ψέματα και κατάφερα δείχνοντας έργα κοπανελιού να βγάλω το κοπανέλι στην τηλεόραση. Το 1989 ιδρύσαμε τον σύλλογο. Έδωσαν το όνομά μου, κάτι που είναι μεγάλη τιμή για μένα επειδή ξεκίνησα όλο αυτό το έργο και υπάρχει ακόμα και σήμερα. Εγώ είμαι 79 στα 80. Είμαι σε αυτή την δουλειά μια ολόκληρη ζωή. Δεν υπάρχει μέρα στην ζωή μου που να μην έχω πλέξει. Από οχτώ χρονών παιδάκι

Η λέξη κοπανέλι παραπέμπει σε κάτι παλιό, σου φέρνει στο μυαλό λέξεις ξεχασμένες όπως το καπηλειό, η τσιμινιέρα, η φουφού και τέτοια που συνδυάζονται με το ταγάρι του παππού και ίσως και το αμπέχονο, όλα μέρος μιας παράδοσης που μέχρι πρόσφατα όλοι ήθελαν να ξεχάσουν. Ξαφνικά, όμως, ως μέρος της πατροδολαγνείας που προέκυψε μέσα στην κρίση, όλοι στράφηκαν προς αυτά που προσπαθούσαν να σβήσουν από τη μνήμη τους, έτσι το ταγάρι και ο ντενεκές της φέτας αναβαθμίστηκαν σε μεταμοντέρνα σουβενίρ και τα σεμεδάκια της γιαγιάς έγιναν το must του 21^ου αιώνα στους οίκους μόδας -δηλαδή, η δαντέλα.

Η κυρία Χριστίνα, που κατάγεται από το Γαβαλοχώρι Χανίων, φτιάχνει δαντέλες. Ίδρυσε πριν από 25 χρόνια, μαζί με συνεργάτιδές της, τον «σύλλογο διάσωσης και διάδοσης κοπανελιού» και άρχισαν να διδάσκουν την πολύ παλιά τεχνική δαντέλας. Ο χώρος βρίσκεται σε μια στοά στην πλατεία Κλαυθμώνος. Έχει πολλές καραμέλες, αγάπη και μεράκι.

«Η δαντέλα χρονολογείται από την εποχή του Ομήρου» εξηγεί η κυρία Χριστίνα. «Ο Όμηρος στην Ιλιάδα αναφέρει «σειρήν δε πλεκτήν». Η δαντέλα και η πλέξη έχουν ρίζα ελληνική. Η διαπλοκή της κλωστής είναι ελληνική ιδέα. Αναπτύχθηκε πολύ τον 15ο αιώνα στις σκανδιναβικές χώρες. Στην Ελλάδα επειδή υπήρχαν για πολλά χρόνια κατακτητές, το στοιχείο αυτό της πλέξης βγήκε έξω. Κάθε χώρα πήρε τα πρώτα στοιχεία και με την δική της μετά τεχνική έκανε περισσότερα κοπανέλια. Το κοπανέλι έχει βγάλει διάφορες μορφές. Συγκεκριμένα για την Κρήτη, οι γιαγιάδες ασχολούνταν πάρα πολύ. Έχουμε μέχρι και άγαλμα κοπανελούς στα Χανιά. Και ένα μουσείο πολύ ωραίο. Μέχρι και ολόσωμο δαντελένιο νυφικό έχει μέσα. Με το κοπανέλι έχουμε ταξιδέψει παντού. Φινλανδία, Νορβηγία, Αυστραλία, Ιαπωνία, Γαλλία, Ιταλία, Σουηδία. Στο εξωτερικό η δαντέλα έχει πολύ χρώμα. Εμείς δεν έχουμε ανάγκη χρώματος. Έχουμε φως. Το δικό μας κοπανέλι είναι λευκό και εκρού».

Η ιστορία του κρητικού κοπανελιού λοιπόν ξεκινάει τον 20ο αιώνα στην Κρήτη. «Το 1908 κατέβηκε η βασίλισσα Όλγα στο Ακρωτήρι Χανίων σε ένα μοναστήρι με πολύ φτωχές καλόγριες. Πήρε μια καλόγρια, την Μηνοδώρα Αθανασάκη και την έφερε στην Αθήνα. Την πήγε στην οδό Νάξου στην Κυψέλη, σε μια σχολή που είχε 300 μαθήτριες. Αυτή η κρητικοπούλα διδάχθηκε το κοπανέλι, γύρισε στα Χανιά και το δίδαξε στις καλόγριες. Αυτές οι καλόγριες ήταν από ένα χωριό, το Γαβαλοχώρι και έτσι, το κοπανέλι ρίζωσε εκεί».

Στον σύλλογο, η κυρία Χριστίνα και οι δασκάλες διδάσκουν το κρητικό κοπανέλι και άλλα είδη πλέξης. «Αν μάθεις το κρητικό κοπανέλι είναι εύκολο να μάθεις όλα τα κοπανέλια του κόσμου. Έχει βέβαια κανόνες και ορισμούς που είναι απαραίτητο να γνωρίζεις. Θέλει πολύ υπομονή και μεράκι. Εγώ έχω φτιάξει το νυφικό μου σεντόνι. Άμα έχεις αγάπη για αυτό που κάνεις, θα πετύχεις. Εμείς εδώ έχουμε μαθήτριες αλλά και μαθητές. Έρχονται κορίτσια και αγόρια πολύ νέα. Έχουμε τον Αυγουστή και τον Γιώργο. Είναι στην μόδα η δαντέλα. 

Και εμάς αυτό μας χαροποιεί πολύ. Το μόνο κακό είναι ότι η δαντέλα που κυκλοφορεί είναι τυποποιημένη. Στον σύλλογο φτιάχνουμε και κοσμήματα και ρουχαλάκια και τα πάντα. Για να φτιάξεις όμως το οτιδήποτε χρειάζεται πρώτα αγάπη και μεράκι. Οι δασκάλες εδώ έχουμε μεγάλη υπομονή για να βοηθήσουμε. Σε 14 δίωρα μαθήματα, αν κάποιος έχει όρεξη μπορεί να αρχίσει να πλέκει πλέον και τα δικά του σχέδια».

Ρωτάω την κυρία Χριστίνα τι σημαίνει κοπανέλι. «Κοπανέλι λέγεται η διαπλοκή αυτή η κρητική γιατί όταν πλέκουμε κοπανάνε τα ξυλάκια και από τον ήχο αυτό, πήρε και η διαπλοκή αυτή την ονομασία κοπανέλι. Κοπανέλι υπάρχει και στην Αίγινα, στα Μέγαρα, στην Χίο, στην Μυτιλήνη. Υπήρχε από πολύ παλιά. Τα στοιχεία είναι τα ίδια. Αλλά η πλέξη είναι διαφορετική. Η διαφορά στα κοπανέλια είναι στο δέσιμο. Η δαντέλα η πραγματική η κλασική είναι αυτή του κρητικού κοπανελιού. Δεν ξέρω ακόμα ποιος βρήκε αυτή την πλέξη. Ίσως από ένα λάθος. Από τα ανθρώπινα λάθη προκύπτουν τα πιο όμορφα πράγματα».

Αν θέλεις να μάθεις να πλέκεις τις δικές σου δαντέλες:

Σύλλογος Φίλων Διασώσεως και Διαδόσεως του Κοπανελιού «ΧΡΙΣΤΙΝΑ»

Δραγατσανίου 4, Πλατεία Κλαυθμώνος

http://www.kopaneli.gr/index.php?p=history

Κείμενο: Μαίρη Βαμβακά

Φωτογραφίες: Αλέξανδρος Ακρίβος, Elizabeth Rovit

ΠΗΓΗ

Αλλάζει όψη η Σπιναλόγκα μέχρι το τέλος του 2024

Νέα όψη ως προς τις υποδομές, αναμένεται να έχει η Σπιναλόγκα μέχρι το τέλος του 2024, με την προώθηση μιας σειράς έργων ηλεκτροδότησης, υδροδότησης αλλά και δημιουργίας βιολογικού καθαρισμού, που χωρίς να αλλοιώσουν το χαρακτήρα ή να επιβαρύνουν το νησί όπως είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δήμαρχος Αγίου Νικολάου Αντώνης Ζερβός, θα εξυπηρετήσουν περαιτέρω τα εκατοντάδες χιλιάδες άτομα που κάθε χρόνο επισκέπτονται το μνημείο, παρέχοντας νέες δυνατότητες στα προγράμματα ξενάγησης.

Όπως ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Ζερβός πρόκειται για μια διεκδίκηση περίπου 2,5 ετών. Αρχικά, όπως είπε, είχε διασφαλιστεί ενάμισι εκατομμύριο ευρώ από την Περιφέρεια και το ποσό θα συμπληρωνόταν από τον Δήμο για την ηλεκτροδότηση με καλώδιο, ωστόσο «με την ευκαιρία της παρουσίας της κυρίας Γιάννας Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη, διασφαλίστηκε χρηματοδότηση 2,5 εκατομμυρίων ευρώ, για τη μεταφορά του ρεύματος, τη μεταφορά του νερού, αλλά και την υλοποίηση ενός κόμπακτ βιολογικού καθαρισμού πάνω στο νησί, ούτως ώστε να λειτουργούν οι εγκαταστάσεις του σωστά».


Προς την κατεύθυνση υλοποίησης αυτού του σχεδιασμού και εκκίνησης των διαδικασιών υλοποίησης ήδη υπάρχουν οι σχετικές εγκρίσεις από το Ελεγκτικό Συνέδριο και υπογράφηκε η σύμβαση με την ΔΕΗ, ενώ το δίδυμο καλώδιο έχει ήδη παραγγελθεί και η παραλαβή του αναμένεται μέσα στον Ιανουάριο.

«Από τη στιγμή που θα πάρουμε όλες τις εγκρίσεις από τους αρμόδιους φορείς, η υλοποίηση του έργου εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθεί σε ενάμιση χρόνο. Παράλληλα τρέχει η διαδικασία για τη μεταφορά του νερού -καθώς η ΔΕΥΑ του Δήμου Αγίου Νικολάου έχει συντάξει τη σχετική μελέτη- και είμαστε στη διαδικασία της έγκρισης, ούτως ώστε όλα αυτά να τρέξουν παράλληλα. Μόλις ξεκινήσουν αυτές οι εργολαβίες, θα δημοπρατήσουμε και τον βιολογικό καθαρισμό» ανέφερε ο δήμαρχος Αγίου Νικολάου, ο οποίος συμπλήρωσε ότι έχουν ήδη εγκεκριμένη μελέτη από το ΚΑΣ για τη συντήρηση, επισκευή και βελτίωση του μόλου πρόσδεσης των σκαφών, «ούτως ώστε οι υποδομές που χρειάζονται για την επίσκεψη στο νησί, να ολοκληρωθούν σωστά».

Η Σπιναλόγκα, άλλοτε ο τόπος που ζούσαν οι Χανσενικοί, είναι το δεύτερο σε επισκεψιμότητα μνημείο στην Κρήτη μετά την Κνωσό, όπως σημείωσε ο δήμαρχος Αγίου Νικολάου, ο οποίος τόνισε ότι το καλοκαίρι του 2022 οι επισκέψεις πλησίασαν τις 500 χιλιάδες συνολικά, ενώ κατά τον Αύγουστο ημερησίως το νησί επισκέπτονταν περίπου 3,5 χιλιάδες άτομα.

«Πρέπει να βελτιωθούν οι υποδομές ούτως ώστε να μην ταλαιπωρηθεί άλλο το μνημείο, αλλά ταυτόχρονα να υπάρχει και το επίπεδο που χρειάζεται σε αντιστοιχία με το εύρος της επισκεψιμότητας» ανέφερε ο κ. Ζερβός, ο οποίος πρόσθεσε ότι το μνημείο αυτό θα πρέπει να το προσέχουμε «σαν κόρη οφθαλμού».

«Είναι σαφές ότι πρέπει να βάλουμε ζητήματα για την καλύτερη οργάνωση των δρομολογίων προς το νησί, ήδη συζητούνται με την Αρχαιολογία τέτοιες παράμετροι, όπως επίσης και η βελτίωση του διαδρόμου περιπάτου για όλους τους επισκέπτες» κατέληξε ο κ. Ζερβός.

Η Πορεία Του Συνεταιρισμού Αρχανών Από Την Ίδρυση Του Μέχρι Τις Μέρες Μας

 ΜΑΝΟΛΗΣ ΜΑΡΙΝΑΚΗΣ

Διευθυντής Αγροτικού Συνεταιρισμού

Η πορεία του Συνεταιρισμού Αρχανών
από την ίδρυση του μέχρι τις μέρες μας

Ανακοίνωση στο Συνέδριο

Αρχάνες – 20ος αιώνας

στις Αρχάνες, 12-5-2001

Βρίσκομαι σήμερα εδώ, ανταποκρινόμενος στην πρόσκληση της αξιότιμης κυρίας Ελένης Δουνδουλάκη, παλιάς μου δασκάλας και μέλος της οργανωτικής επιτροπής του Συνεδρίου με θέμα Αρχάνες 20ος: αιώνας, στο οποίο συμμετέχω με την παρούσα ανακοίνωση. Εξαρχής γνώριζα πόσο δύσκολο είναι, σήμερα, να μιλήσει κάποιος για έναν τόσο μεγάλο Συνεταιρισμό, μια τόσο μεγάλη και πετυχημένη προσπάθεια των Αρχανιωτών, καταξιωμένη σε όλη την Ελλάδα, μιας και ο Συνεταιρισμός Αρχανών είναι ο μεγαλύτερος πρωτοβάθμιος συνεταιρισμός στη χώρα μας.

Θα προσπαθήσω να δώσω κάποια στοιχεία για το τι είναι Συνεργατισμός, γενικά, τι είναι Συνεταιρισμός, την ανάγκη που δημιουργήθηκαν τα σχήματα αυτά και -συνεχίζοντας- θα αναφερθώ στην πορεία του Συνεταιρισμού μας, από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα. Θα αναφερθώ ακόμη στο τι κατάφερε να δημιουργήσει και να προσφέρει ο Συνεταιρισμός μας, στην πορεία του μέχρι σήμερα, σε συσχετισμό με το εξωτερικό περιβάλλον (πολιτεία), δίνοντας έμφαση σε κάποια συγκεκριμένη περίοδο και την οικονομική σημασία της περιόδου εκείνης. Τελειώνοντας, θα αναφερθώ περισσότερο αναλυτικά στη σημερινή του θέση και στις προοπτικές που υπάρχουν για το μέλλον, σε συνδυασμό με τα νέα δεδομένα.

Στην πολύ μεγάλη βιβλιογραφία που υπάρχει σχετικά με το θέμα συνεταιριστικό κίνημα και τις οργανώσεις του, τους Συνεταιρισμούς, δύσκολα βρίσκει κανείς ένα ορισμό ακριβή, που να συμπεριλαμβάνει αυτό που εννοούμε με τις λέξεις: Συνεργασία – Συνεταιρισμός. Η συνεργασία είναι η έκφραση μιας μορφής εσωτερικής ανθρώπινης δυνατής δράσης και εμφανίζεται ταυτόχρονα με την εμφάνιση της εργασίας. Η διαμόρφωση της εργασίας, γράφει ο Ένγκελς, συντελούσε αναγκαστικά στο να φέρει τα μέλη μιας κοινωνίας πιο κοντά, πληθαίνοντας τις περιπτώσεις αμοιβαίας υποστήριξης, κοινής συνεργασίας, και ξεκαθάριζε στη συνείδηση όλων τη χρησιμότητα αυτής της συνεργασίας για τον καθένα. Η συνεργασία υφίσταται σε όλα τα στάδια της εξέλιξης της ανθρώπινης κοινωνίας, σ’ όλους τους τομείς της ανθρώπινης δράσης, με διάφορες μορφές που μπορούν να αλλάζουν στις διάφορες βαθμίδες της κοινωνικής και οικονομικής εξέλιξης της ανθρώπινης κοινωνίας.

0 Συνεταιρισμός είναι μια ομάδα περισσότερων ανθρώπων που συνενώνονται ελεύθερα για να κινητοποιήσουν και να συντονίσουν τις δραστηριότητές τους για ένα ή περισσότερους σκοπούς. Κύριος σκοπός είναι η βελτίωση της οικονομικής κατάστασης των μελών του, με διάφορες δραστηριότητες που αναφέρονται στο καταστατικό του. Βέβαια, πέρα των παραπάνω, ο Συνεταιρισμός είναι -ή θα πρέπει να είναι- και μια κοινωνική οργάνωση με περισσότερες λειτουργίες και πιο πλατύ περιεχόμενο από μια καθαρά οικονομική οργάνωση.

Συνεταιρισμοί, ως οικονομικές μονάδες, εμφανίζονται μαζί και παράλληλα με την ανάπτυξη των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής και, ακριβώς, σαν μια οργάνωση υπεράσπισης των οικονομικών συμφερόντων των μελών τους ενάντια στην εκμετάλλευση των ισχυρών καπιταλιστών. Στην περιοχή μας, στις Αρχάνες, στις αρχές του 20ου αιώνα, έχει αρχίσει να απασχολεί τους Αρχανιώτες το θέμα: Συνεργασία – Συνεταιρισμός ή, εν πάση περιπτώσει, η συνένωση κάποιων δυνάμεων για μια πιο επιτυχή έκβαση των στόχων τους, που ήταν η πώληση των προϊόντων, κυρίως των κρασιών, και η βελτίωση της οικονομικής τους θέσης.

Εμφανίζονται λοιπόν από το 1904, με τα υπ’ αριθμ. 8789/06-12-1904 και 8829/26-12-1904 συμβόλαια, οπότε ιδρύεται το Σωματείον Πωλήσεως Οίνου Αρχανών, του οποίου το καταστατικό δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας στις 1-06-1905 με το διάταγμα αρ.114. Το σωματείο αυτό είχε 85 ιδρυτικά μέλη. Ακολουθούν διάφορα άλλα σωματεία, συνδικάτα (1912-13) και φτάνουμε στο 1922 με την ίδρυση του Γεωργικού και Πιστωτικού Συνεταιρισμού Αρχανών, που είχε 78 ιδρυτικά μέλη. Το 1931 ιδρύεται ο Οινοποιητικός Συνεταιρισμός Αρχανών, με 57 ιδρυτικά μέλη τότε, ο οποίος κατασκευάζει για πρώτη φορά οινοδεξαμενές σε οικόπεδο που παραχωρήθηκε ως δωρεά από την Ενορία Αρχανών. Το 1933 έχουμε τον Συνεταιρισμό Πώλησης Σταφυλιών Αρχανών, με 18 μέλη, που συγχωνεύεται και, πλέον, το 1934 αρχίζει η λειτουργία του Συνεταιρισμού Αρχανών με τη σημερινή του μορφή. Φαίνεται λοιπόν πως οι Αρχάνες πρωτοπορούν στην ίδρυση Συνεταιρισμών στην Κρήτη. Αργότερα, ακολουθούν και άλλες περιοχές, όπως η Γεωργιούπολη (1906) και το Ηράκλειο (1908).

Από την ίδρυσή του, ο Συνεταιρισμός Αρχανών ξεκίνησε δυναμικά και οι στόχοι του ήταν: 1) Να αυξηθεί η αγοραστική δύναμη των μελών του. 2) Να καταστήσει γνωστά στην Ελλάδα και στο εξωτερικό τα προϊόντα που παρήγαγαν τα μέλη του. 3) Να βοηθήσει στην οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική ανάπτυξη της περιοχής. Είναι γεγονός πως κατάφερε να υλοποιήσει τους στόχους του σε αξιοζήλευτο υψηλό ποσοστό. Κατάφερε να εξασφαλίσει την πώληση των προϊόντων του στην Ελλάδα και το εξωτερικό, κάνοντας παράλληλα το όνομα των Αρχανών γνωστό παντού.

Άρχισε λοιπόν η πρώτη εξαγωγή σταφυλιών για την Αίγυπτο και, αργότερα, στα κράτη της Ευρώπης (Γερμανία, Αγγλία, Ολλανδία) και κρασιών (Ελβετία, Ιταλία και αλλού). Παράλληλα, ο Συνεταιρισμός Αρχανών άρχισε να αναπτύσσεται και να πραγματοποιεί επενδύσεις (σε πάγια οικόπεδα, κτήρια, μηχανήματα, αυτοκίνητα) εξασφαλίζοντας, κατά κάποιον τρόπο, τη διαχείριση των προϊόντων από το στάδιο της παραγωγής τους μέχρι και την πώλησή τους. Τα φημισμένα, πλέον, κρασιά της περιοχής μας και τα επιτραπέζια ροζακιά σταφύλια, με την επωνυμία του Συνεταιρισμού Αρχανών, κατακτούν ολοένα και περισσότερο τις αγορές της Ευρώπης.

Η προσπάθεια για βελτίωση και αύξηση της παραγωγής των γνωστών πλέον προϊόντων είναι απαραίτητη και ξεκινά παράλληλα με την προσπάθεια του ελληνικού κράτους για την ανάπτυξη της εθνικής μας οικονομίας. Καλλιεργούνται περισσότερα στρέμματα, φυτεύονται νέα αμπέλια και κρεβατίνες, αυξάνοντας τις ανάγκες για αποθηκευτικούς χώρους. Φτάνουμε λοιπόν στα μέσα της δεκαετίας του 1970 και οι Αρχάνες με τον Συνεταιρισμό τους έχουν τις παρακάτω παραγωγές και, αντίστοιχα, τις απαραίτητες εγκαταστάσεις για αποθήκευση και συσκευασία της παραγωγής, οι οποίες βρίσκονται ακόμη σε καλή κατάσταση, μετά από κάποιες παρεμβάσεις που έγιναν τα τελευταία χρόνια.

Παραγόμενα προϊόντα: Σταφίδα (μέση ετήσια παραγωγή) 4.000-5.000 τόνους. Κρασί (μέση ετήσια παραγωγή) 9.000-10.000 τόνους. Επιτραπέζια ροζακιά σταφύλια 4.000-5.000 τόνους. Λάδι 400 τόνους.

Εγκαταστάσεις: Σε μια ιδιόκτητη έκταση 60 περίπου στρεμμάτων είναι κτισμένα όλα τα κτήρια, οι αποθηκευτικοί χώροι και εγκατεστημένα μηχανήματα. 0 Συνεταιρισμός Αρχανών διαθέτει επίσης ιδιόκτητο αμπελώνα έκτασης 20 στρεμμάτων.

Κτήρια: Οι διοικητικές υπηρεσίες στεγάζονται στο κέντρο των Αρχανών, σε διώροφο κτήριο 800 περίπου τ.μ. Εντός του οικισμού στεγάζονται, επίσης, το Οινοποιείο και το Εμφιαλωτήριο σε στεγασμένο χώρο περίπου 2.500τ.μ., καθώς και στεγασμένοι αποθηκευτικοί χώροι έκτασης 2.000 τ.μ. περίπου. Ακόμη υπάρχουν 193 δεξαμενές χωρητικότητας 13.000 τόνων, από τις οποίες οι 4.000 στεγασμένοι. Στην είσοδο των Αρχανών βρίσκεται το Συσκευαστήριο νωπών σταφυλιών, έκτασης περίπου 4.500 τ.μ., και οι σταφιδαποθήκες, έκτασης 5.000 τ.μ.

Μηχανήματα:

Οινοποιείο. Αυτοτελές συγκρότημα ζύγισης, παραλαβής σταφυλιών, με 6 σταφυλοδόχους ηλεκτρονικής ζύγισης, 6 πιεστήρια και συγκρότημα ψύξης γλεύκους, συνολικής δυναμικότητας 600 τόνων ανά οκτάωρο. Πρόκειται για μια επένδυση ύψους 300.000.000 δρχ., που έγινε το 1984 και αντικατέστησε τον τρόπο παραλαβής και οινοποίησης που υπήρχε παλαιότερα, παρέχοντας τη δυνατότητα για αναβάθμιση της ποιότητας, που σήμερα είναι απαραίτητη.

Εμφιαλωτήριο. Για την εμφιάλωση του κρασιού, ο Συνεταιρισμός Αρχανών διαθέτει Εμφιαλωτήριο δυναμικότητας 8.000 φιαλών ανά οκτάωρο, με αποθηκευτικούς χώρους διακίνησης εμφιαλωμένων κρασιών, έκτασης 2.000 τ.μ. Το Εμφιαλωτήριο λειτούργησε για πρώτη φορά το 1982 και ήδη πέρυσι (2000) αντικαταστάθηκε η γραμμή παραγωγής με νέα σύγχρονη μονάδα, μια επένδυση ύψους 45.000.000 δρχ.

Ο Συνεταιρισμός Αρχανών διαθέτει Συσκευαστήριο επιτραπέζιων σταφυλιών, δυναμικότητας 80 τόνων ανά οκτάωρο, καθώς επίσης και συγκρότημα ψύξης και πρόψυξης χωρητικότητας 200 τόνων. Το 2000 εκσυγχρονίστηκε με κάποιες βελτιώσεις κτηρίων, όπως και με κατασκευή θαλάμου ταχείας πρόψυξης, δυναμικότητας 20 τόνων ανά τετράωρο. Μια επένδυση ύψους 40.000.000 δρχ., επιβεβλημένη προκειμένου να καλύψει τις σημερινές ανάγκες.

Διαθέτει επίσης δύο στεγασμένες μονάδες επεξεργασίας ελαιοκάρπου, καθώς και ελαιοδεξαμενές χωρητικότητας 500 τόνων, από τις οποίες είναι στεγασμένοι 200 τόνοι. Κι εδώ υπάρχει μελέτη, από το 2001, για μεταφορά και εκσυγχρονισμό των ελαιουργείων και, παράλληλα, πρόβλεψη για την εγκατάσταση μιας μικρής μονάδας τυποποίησης ελαιολάδου. Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή, εκτιμάται ότι η συγκεκριμένη επένδυση θα υπερβεί τα 300.000.000 δρχ. και θα υλοποιηθεί, πιστεύουμε όλοι, εντός του 2001 ή το πρώτο εξάμηνο του 2002 από το Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο και ίδια συμμετοχή.

Τέλος, ο Συνεταιρισμός Αρχανών, διευρύνοντας τον ρόλο του, συμμετέχει σε διάφορες οργανώσεις και εταιρείες, όπως: ΕΑΣ Ηρακλείου, Σουλτένωση, Μινωικές Γραμμές, Αγροτική Ασφαλιστική κ.ά., από τις οποίες έχει αποκτήσει και υπεραξίες αρκετά υψηλές.

Παράλληλα με τις παραπάνω δραστηριότητες που αφορούν τα παραγόμενα προϊόντα, ο Συνεταιρισμός Αρχανών προσπάθησε να παρέμβει και στις λεγάμενες εισροές στον αγροτικό τομέα. Έτσι, λειτουργώντας με μια κάποια μορφή κάθετης και οριζόντιας οργάνωσης, ασχολήθηκε και με προμηθευτικές, πιστωτικές, τραπεζικές, ασφαλιστικές εργασίες, παρέχοντας υπηρεσίες που συμπληρώνουν μια ολόκληρη γκάμα πιθανών αναγκών των μελών του.

Ίσως εδώ θα πρέπει να πούμε ότι όλ’ αυτά έγιναν με τη βοήθεια και την παρότρυνση της ίδιας της πολιτείας, του ίδιου του κράτους που, γνωρίζοντας ότι είμαστε μια αγροτική χώρα, κατά την περίοδο τού εγχειρήματος της ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας και μη υπαρχόντων άλλων σχημάτων, έδωσε κίνητρα στους Συνεταιρισμούς προκειμένου να βοηθήσουν την ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας, που θα συντελούσε στη γενικότερη ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας.

Παράλληλα με αυτό, δόθηκε έμφαση και στην αναδιανομή του εισοδήματος, που ήταν απαραίτητη, μεταφέροντας πόρους από άλλους τομείς της οικονομίας στον αγροτικό τομέα, με τη μορφή διάφορων επιδοτήσεων ή χορηγούμενων δανείων, χωρίς άμεση είσπραξή τους, επιστροφή τους. Πρόκειται για τον κοινωνικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει ένας συνεταιρισμός.

Η μεγάλη ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας, αυτών των χρόνων, παρέσυρε αρκετά πάνω και την ανάπτυξη της υπαίθρου, με αποτέλεσμα να γίνουν πολλές επενδύσεις από τους αγρότες και, λειτουργώντας πολλαπλασιαστικά τα φαινόμενα αυτά, δημιούργησαν μια περίοδο για την οποία αισθανόμαστε όλοι πολύ ωραία και περήφανοι. Ο Συνεταιρισμός Αρχανών στο διάστημα αυτό, πιστεύω ότι γνώρισε τις μεγαλύτερες δόξες του. Είχε γίνει, πραγματικά, η τσέπη κάθε Αρχανιώτη συνεταίρου, ο οποίος αισθανόταν τη σιγουριά για το σήμερα αλλά και για το αύριο.

Δυστυχώς όμως όλα αυτά, επειδή ακριβώς είχαν γίνει από πρόθεση για ανάπτυξη της ελληνικής γεωργίας, που είχε ως συνέπεια την ανάπτυξη της εθνικής μας οικονομίας, είχαν και ημερομηνία λήξης. Οι Συνεταιρισμοί και οι παραγωγοί συνήθισαν στις επιδοτήσεις και τις πωλήσεις, έστω και χωρίς κέρδος, των παραγόμενων προϊόντων. Ακόμη, όλοι συνήθισαν στις χρηματοδοτήσεις, χωρίς πρόβλεψη για την αποπληρωμή τους στην Αγροτική Τράπεζα Ελλάδος. Έτσι φτάνουμε στην τελευταία πενταετία, κατά την οποία η πολιτική στον αγροτικό τομέα αλλάζει, μπαίνουν ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια σε κάθε πράξη φυσικού ή νομικού προσώπου και, πλέον, το κράτος χρηματοδοτεί μόνο επιχειρήσεις απ’ όπου θα είναι βέβαιο ότι μπορούν να επιστραφούν τα χρήματα που δανείζονται.

Ο Συνεταιρισμός Αρχανών, μοιραία, δεν μπορεί να αποφύγει όλες αυτές τις αλλαγές που συμβαίνουν στο εξωτερικό του περιβάλλον. Προσπαθεί να κρατηθεί και να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες, για να μπορέσει ξανά να αποτελέσει την ελπίδα και τη δύναμη των Αρχανιωτών. Τελευταία κατάφερε και ρύθμισε γνωστά σε όλους μας χρέη, ύψους επτά δισεκατομμυρίων περίπου, που είχαν δημιουργηθεί από χρηματοδοτήσεις, επενδύσεις και τόκους καθυστέρησης των κεφαλαίων, σύμφωνα με τον κοινωνικό ρόλο που αναγνώρισε η πολιτεία στους Συνεταιρισμούς. Ήδη έχουν πληρωθεί οι τρεις από τις δέκα δόσεις της οριστικής πλέον ρύθμισης. Επίσης, οι χρηματοδοτήσεις των τελευταίων χρόνων για τις πληρωμές των παραγωγών εξοφλούνται κανονικά, χωρίς να δημιουργούνται πλέον άλλα ανοίγματα.

Σε επτά χρόνια ακόμη, θα μπορούμε να πούμε, για πρώτη φορά, ότι όλη η περιουσία του Συνεταιρισμού Αρχανών, η οποία σήμερα αποτιμάται στο ποσό του ενάμιση δισεκατομμυρίου δραχμών, αν και η πραγματική της αξία είναι μεγαλύτερη, θα ανήκει πλέον στα μέλη του, δηλαδή στους Αρχανιώτες. Είναι πολύ δύσκολο να γίνει αυτή η αλλαγή σήμερα, ύστερα από τα καλά, φαινομενικά, χρόνια που πέρασαν. Είναι όμως αναγκαία, για να μην υποθηκεύσουμε το μέλλον των νέων αγροτών της περιοχής μας και όλων μας που απασχολούμαστε με την γεωργία.

Ο μεγάλος ανταγωνισμός σήμερα, η διεθνοποίηση της αγοράς, οι νέες καταναλωτικές συνήθειες για καθαρά και απαλλαγμένα από επικίνδυνες ουσίες και υπολείμματα προϊόντα, μας επιβάλουν -όσο ποτέ άλλοτε- τη συσπείρωση και τη σωστή συνεργασία προς όφελος όλων. Κάποιες νέες μορφές οργάνωσης των παραγωγών σήμερα, όπως οι ομάδες παραγωγών, θα πρέπει να γνωρίζουμε όλοι ότι βασίζονται και πάλι στη συνεργασία και την ελεύθερη, ισότιμη συμμετοχή όλων για ένα κοινό στόχο που είναι πάντα ο ίδιος.

Σήμερα στην Ελλάδα συντελούνται μεγάλες αλλαγές στον αγροτικό τομέα, ξεφεύγουμε πια από τις οικογενειακής μορφής εκμεταλλεύσεις και πάμε σε εκμεταλλεύσεις σε επιχειρηματική βάση. Είναι κάποιες αλλαγές που, ενώ σε μας φαίνονται δύσκολες και πολλές φορές άδικες, στην Ευρώπη και αλλού έχουν γίνει πολύ νωρίτερα. Αναγκαστικά θα γίνουν και στη χώρα μας. Θα αναφέρω μερικά στοιχεία για να αντιληφθούμε το μέγεθος αυτών των αλλαγών που έγιναν στην Ευρώπη πριν είκοσι χρόνια.

Στη Γαλλία, από το 1974 και για μια δεκαετία, ένας στους τέσσερις αγρότες έχει αλλάξει επάγγελμα. Κάθε δύο ώρες, εφτά αγροτικές εκμεταλλεύσεις εκποιούνται. Κάθε χρόνο εγκαταλείπουν την καλλιέργεια της γης 160.000 άνθρωποι. Στο διάστημα των ετών 1975-80, ο αριθμός των αγροτικών εκμεταλλεύσεων μειώθηκε από 2.270.000 σε 1.100.000. Ο αριθμός των αγροτικών επιχειρήσεων ελαττώνεται κατά 3% τον χρόνο. Οι αγροτικές επιχειρήσεις μεγαλύτερες σε έκταση από 200 στρέμματα τείνουν να αυξάνονται τόσο σε αριθμό όσο και σε επιφάνεια. Τα στοιχεία αυτά προέρχονται από το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικών και Οικονομικών Μελετών.

Παρόμοιες συνθήκες επικρατούν και στη Γερμανία και στην Ιταλία, Ολλανδία, Δανία και Αμερική. Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια στην Ευρωπαϊκή Ένωση ένα από τα βασικά μέτρα που λήφθηκαν για την αναδιάρθρωση της γεωργίας, είναι η δημιουργία μεγάλων βιώσιμων γεωργικών εκμεταλλεύσεων άνω των 200 στρεμμάτων. Για τον σκοπό αυτό εισήχθηκε ο θεσμός των εταιριών διευθέτησης του κτηματικού καθεστώτος και αγροτικής αποκατάστασης.

Οι αλλαγές αυτές, των οποίων η πραγματοποίηση είναι αναπόφευκτη, θα πρέπει να μας καθοδηγήσουν για την πορεία του Συνεταιρισμού μας στο μέλλον. Έτσι θα πρέπει να σκεφτόμαστε τη μείωση του κόστους παραγωγής πρώτης ύλης, που σημαίνει αύξηση του μέσου κλήρου και πλήρη μηχανοποίηση της παραγωγής. Επίσης, αναδιάρθρωση στις καλλιέργειες με στόχο την καλύτερη ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων και την ανταγωνιστικότητά τους. Προϊόντα με δυναμική παρουσία και ζήτηση στην αγορά θα πρέπει να παράγονται και παράλληλα να γίνεται η προώθηση των ήδη υπαρχόντων. Τέλος, επιβάλλονται νέοι τρόποι τυποποίησης, συσκευασίας, αλλά και εμπορίας των προϊόντων μας. Ίσως αυτά αποτελέσουν τη βάση για νέες επενδύσεις ικανές να ανταποκριθούν στις νέες απαιτήσεις των καιρών.

Προτείνουμε λοιπόν και θεωρούμε ‘απαραίτητο να γίνει αναδιάρθρωση των αμπελώνων για καλύτερη ποιότητα κρασιού. Εκσυγχρονισμός των ήδη υπαρχόντων οινοδεξαμενών, όπως και κατασκευή νέων ανοξείδωτων. Επίσης, πρέπει να γίνει εκσυγχρονισμός του Συσκευαστηρίου και κατασκευή νέων ψυκτικών θαλάμων χωρητικότητας τουλάχιστον 500 τόνων ακόμη. Έτσι θα μπορέσουμε να γνωρίσουμε και να κατακτήσουμε νέες αγορές, τις οποίες σήμερα δεν έχουμε, για διάθεση των προϊόντων μας σε καλύτερες τιμές.

Οι παραπάνω επενδύσεις, μαζί με την ήδη υπάρχουσα μελέτη για εκσυγχρονισμό των ελαιουργείων και τη δημιουργία μονάδας τυποποίησης ελαιολάδου, πιστεύω ότι θα δώσουν μία νέα ώθηση στον Συνεταιρισμό Αρχανών, ώστε να μπορέσει να συνεχίσει την πορεία του στα δύσκολα χρόνια που έρχονται. Τελειώνοντας, θεωρώ απαραίτητο να υπενθυμίσω ότι ο Συνεταιρισμός μας έχει διαδραματίσει μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση και στη σημερινή εικόνα που παρουσιάζουν οι Αρχάνες και οι Αρχανιώτες. Ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν, αν προσαρμοζόταν πάντα προς όφελος των παραγωγών μελών του, που ήταν και είναι όλοι Αρχανιώτες. Μπορεί να πει κανείς χωρίς φόβο πως, αν δεν ήταν στις Αρχάνες ο Συνεταιρισμός, πολλά πράγματα θα ήταν διαφορετικά σήμερα, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει πως δεν έγιναν και λάθη. Άλλωστε, λάθη δεν κάνουν μόνο όσοι δεν κάνουν τίποτα.

Ο Συνεταιρισμός Αρχανών όμως, έχει προσφέρει πολλά όλα αυτά τα χρόνια. Σήμερα αξίζει τον κόπο να αναλογιστούμε όλοι ότι, ίσως, να χρειάζεται μια νέα προσπάθεια συνεργασίας από μηδενική βάση. Μια νέα προσπάθεια που θα έχει στόχο την ανάπτυξη μέσα από τους καινούργιους κανόνες του παιχνιδιού, που διαμορφώνονται μέσα σ’ ένα διεθνές εμπόριο, σ’ ένα πολύ δυνατό ανταγωνισμό, σ’ έναν κόσμο με διαφορετικές καταναλωτικές ανάγκες και συνήθειες. Η σημερινή εποχή είναι εντελώς διαφορετική από εκείνη στην οποία έζησαν οι γονείς μας και οι παππούδες μας. Μήπως χρωστάμε σ’ αυτούς να πάμε ένα βήμα μπροστά; Πιστεύω πως ναι. Ο δρόμος ίσως είναι δύσκολος, αλλά η κληρονομιά μας είναι βαριά.

Το παραπάνω κείμενο αντλήθηκε από το βιβλίο: Μορφωτικός Σύλλογος Αρχανών. Οι Αρχάνες στον 20ο αιώνα. Όψεις και Απόψεις. Επετειακή έκδοση για τα 50 χρόνια από την ίδρυση του.

Αρχάνες Σεπτέμβριος 2008. Επιμέλεια έκδοση Βαγγέλης Ψαραδάκης.

Ευχαριστώ θερμά τον κύριο Νίκο Γ. Χριστινίκη ο οποίος είχε την ευγενή καλοσύνη να μου χαρίσει μεταξύ πολλών βιβλίων και αυτό εδώ. 

ΠΗΓΗ