ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΑ ΣΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΗ (ιδιωτική ζωή των Κρητών)
«Τέσσερις σοβαρούς σταθμούς
Έχ η ζωή τ ΄αθρώπου
και γίνονται, ως ορίζουνε,
τα΄αντέτια κάθε τόπου.
Η γέννηση , η βάφτιση,
ο γάμος, η θανή μας,
τούτοι ‘ ναι οι σταθμοί
που΄ χομε στη ζωή μας.»1
«Τα πολλά κοπέλια είναι ευκή Θεού» και « απού ΄χει ένα δεν έχει κιανένα»
Στην Κρήτη υπάρχει ο πόθος , η επιθυμία τα κοπέλια που θα γεννηθούν να είναι αγόρια. Ιδιαίτερα , το πρώτο να είναι αγόρι και να πάρει το όνομα του παππού από τον πατέρα του.
Υπάρχει όμως και η αντίληψη: « τση καλομοίρας το παιδί το πρώτο είναι θηλυκό»
Φανερή είναι η παρατήρηση , πίστη ότι μοίρες φτιάχνουν τη μοίρα κάθε ανθρώπου ανάλογα τη μέρα που γεννιέται.
«Τρίτη γεννάται ο Φρόνιμος
Τετάρτη ανδρειωμένος
Πέμπτη το κακορίζικο
Και Παρασκή το ξένο.
Το Σαββάτο είν το τυχερό
Την Κυριακή το πλούσο.
Δευτέρα το πολύξερο
σε ότι και να κάνει»
Η βάφτιση αποτελεί σπουδαίο οικογενειακό γεγονός στην Κρήτη.
Συνοδεύεται με λύρες και τραγούδια, άφθονο φαγητό και κρασί.
Είναι μεγάλη τιμή για κάποιον να γίνει σύντεκνος (ανάδοχος) και επικρατεί η αντίληψη ότι μόνο όποιος έχει βαφτίσει έχει ευχή που πιάνει!
Πολλές φορές ή συντεκνιά είναι μια καλή αφορμή για «σασμό» όταν οι δυο οικογένειες είχαν διαφορές.
Ο Γάμος στην Κρήτη τελείται με μεγαλοπρέπεια.
Η εκλογή της νύφης ή του γαμπρού έπρεπε να έχει τη σύμφωνη γνώμη της οικογένειας ιδιαίτερα του πατέρα ( του κύρη ή αφέντη). Καθοριστικός παράγοντας ήταν η κοινωνική θέση , η οικονομική επιφάνεια,.
«Και λέει µου ο προξενητής ‘’λεφτά να δείς Μιχάλη’’
Όχι λεφτά µε χαχαλιές αλλά µε το τσουβάλι»
αλλά και η αξιοσύνη της κοπελιάς.
«Αν θες να δεις την κοπελιά
φωθιά τση δώσε ν΄ άψει.
Κι αν θες να τήνε ξαναδείς ,
λύχνο να ξεφτιλίσει.
Κι αν θες να τήνε ξαναδείς ,
κουκιά να ξεματίσει.»
Ήταν κοινωνικά ανεπίτρεπτο να παντρευτεί πρώτα ο νεότερος. Αν ο πρωτότοκος είχε αδερφές τότε αυτός μένει απάντρευτος μέχρι να παντρέψει τις αδερφές του με σειρά ηλικίας.
Συχνά παρουσιαζόταν το φαινόμενο της ακούσιας ή εκούσιας απαγωγής της νύφης, της κλεψάς, που οδηγούσε σε προστριβές τις οικογένειες. Συνήθως είχε αίσιο τέλος με την υποχώρηση των οικογενειών των κλεμμένων.
Η Τελευτή συνδέεται με πολλές προλήψεις. Πιστεύεται ότι ο άνθρωπος λίγο πριν πεθάνει αγγελοσκιάζεται, βλέπει δηλαδή τον άγγελο που έρχεται να του πάρει την ψυχή.
Το μοιρολόγημα του νεκρού είναι συνήθεια ευρύτατα διαδεδομένη. Το νεκρό τον μοιρολογούνε στο σπίτι του , στο ξόδι και κορυφώνεται όταν κατεβαίνει στο μνήμα.
Το πένθος της οικογένειας συνήθως εκδηλώνεται με τα μαύρα ρούχα από γυναίκες και άντρες, Για σαράντα μέρες οι άντρες δεν ξυρίζονται.
Για πολλές μέρες δεν ανοίγουν πόρτες και παράθυρα και δε βγαίνουν έξω …
Κάποια από τα παραπάνω ανήκουν στο παρελθόν και στη λαογραφία άλλα εξακολουθούν να ισχύουν…
1. Γιάννη Καραταράκη. Ο γάμος στην Κρήτη
Το άρθρο βασίζεται σε μαρτυρίες - διηγήσεις από την επαρχία Πεδιάδος Ηρακλείου
ΦΩΤ ΑΡΧΕΙΟ - ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΑΠΟΥΤΣΑΚΗ
