Tο gazzetta.gr παρουσιάζει μία έρευνα για τον τρόπο που το καθεστώς των συνταγματαρχών έλεγξε το ποδόσφαιρο και οδήγησε στον αφανισμό αρκετές ομάδες, μεταφέροντας μαρτυρίες από ανθρώπους που την περίοδο εκείνη βρέθηκαν στην καρδιά των εξελίξεων, πληροφορίες από ρεπορτάζ της εποχής και παρουσιάζοντας «ατόφιους» τους νόμους!
Ο Ασλανίδης και οι επίτροποι
«H αθλητική του υπηρεσία ήταν πολύ μικρή και δεν επεξετείνετο, πέραν του χώρου των Δυνάμεων Καταδρομών», αναφέρει χαρακτηριστικά η Αθλητική Ηχώ τον Ιούλιο του 1968. Παρόλα αυτά, ο Κωνσταντίνος Ασλανίδης, αντισυνταγματάρχης Πεζικού όταν έγινε το πραξικόπημα, ήταν ο άνθρωπος που με την εγκαθίδρυση της δικτατορίας ανέλαβε να ελέγξει τον αθλητισμό και το ποδόσφαιρο κατ' επέκτασιν.
Η χούντα προχώρησε στον Α.Ν 127/1967 «Περί αναδιοργανώσεως του εξωσχολικού αθλητισμού». Ο αναγκαστικός νόμος ρύθμιζε τις λειτουργίες των σωματείων και εξασφάλιζε διαρκή έλεγχο του κράτους σε αυτά μέσω των κυβερνητικών επιτρόπων, οι οποίοι ουσιαστικά αποτελούσαν τα μάτια και τα αυτιά του καθεστώτος μέσα στα σωματεία.
Τους έλεγαν και «στρατιωτικούς», καθώς στην πλειοψηφία τους ήταν στρατιωτικοί και ουσιαστικά ήταν εκείνοι που έλεγχαν το σύλλογο και μετέφεραν τυχόν παρεκκλίσεις στους επικεφαλής τους. Παράλληλα, από τα χέρια τους περνούσαν και τα χρήματα που έδινε στις ομάδες η Γενική Γραμματεία.
Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο Άρθρο 22: «Η εποπτεία και ο έλεγχος επί των σωματείων των καλλιεργούντων οιονδήποτε κλάδον Σωματικής Αγωγής ως και επί των υπερκειμένων αυτών ενώσεων παντός βαθμού ανήκει εις το Υπουργείον Προεδρία της Κυβερνήσεως, ασκείται δε δια της Γενικής Διευθύνσεως Αθλητισμού». Στο Άρθρο 24 προβλέπεται ότι ο Υπουργός Προεδρία της Κυβερνήσεως μπορεί όποτε κρίνει να διαλύσει την διοίκηση ενός αθλητικού σωματείου, αν κρίνει ότι «παραβιάζει τας εκ των ισχυόντων Νόμων και Κανονισμών».
Ξεκαθαρίζεται δε ότι: «Απαγορεύεται η εγγραφή ως μέλους σωματείου, καλλιεργούντος οιονδήποτε κλάδον σωματικής Αγωγής προσώπου μη νομιμόφρονος...». Η τότε ΓΓΑ ήταν πανίσχυρη, ρύθμιζε και έλεγχε τα πάντα στον αθλητισμό. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της απομάκρυνσης του Κώστα Καραπατή από τον πάγκο της Εθνικής το 1968. Ο λόγος δεν είχε να κάνει με τα αποτελέσματα της ομάδας, αλλά επειδή τόλμησε να κάνει παρατήρηση στις συζύγους του Ασλανίδη και του Δέδε, τότε ισχυρού άνδρα του ποδοσφαίρου. Οι δύο γυναίκες κάπνιζαν μέσα στο πούλμαν της ομάδας μετά από μια αναμέτρηση με την Ελβετία και ο Καραπατής τους ζήτησε να κατέβουν!
Για τους κυβερνητικούς Επιτρόπους ο Ασλανίδης είχε ερωτηθεί στη συνέντευξή του για το αν πρέπει να συνδέονται συναισθηματικά με τους συλλόγους που τοποθετούνται. Η απάντησή του ήταν: «Νομίζω ότι ο θεσμός αυτός, ο οποίος και τα παρελθόν ίσχυε με άλλη ονομασία, αλλά ουδέποτε εφηρμόσθη, δεν απέτυχε. Κατά συνέπειαν δεν υπάρχει λόγος να καθορίζεται αν οι Κυβερνητικοί Επίτροποι πρέπει να είναι οπαδοί ή αντίπαλοι των ομάδων που τοποθετούνται. Τα κριτήρια της εκλογής του είναι εντελώς διαφορετικά».
Στο άρθρο 48 αναφέρεται: «Παρ' εκάστω σωματείω παντός βαθμού και κλάδου Σωματικής Αγωγής, διορίζεται δι' αποφάσεως του Υπουργού Προεδρίας της Κυβερνήσεως άμισθος Κυβερνητικός Επίτροπος. Εν περιπτώσει μη διορισμού Κυβερνητικού Επιτρόπου ή κωλύματος του διορισθέντος εις την άσησιν των καθηκόντων του, τα καθήκοντα ταύτα ασκεί ο οκείος Νομαρχιακός Επιθεωρητής Σωματικής Αγωγής». Στα καθήκοντα τους αναγράφεται ότι «οφείλουσι να αναφέρωσιν εις την Γενικήν Διεύθυνσην Αθλητισμού» όλες τις αποφάσεις των διοικητικών Σουμβουλίων ή των Γενικών Συνελεύσεων.
Ο νόμος της διάλυσης
Ακολούθησε το Νομοθετικό Διάταγμα 76, περί τροποποποιήσεως και συμπληρώσεως του Α.Ν 127/1967, το οποίο προέβλεπε μεν στοιχειώδεις δημοκρατικές λειτουργίες, αλλά φυσικά δεν εμπόδισε τις εξωδιοικητικές παρεμβάσεις, ούτε άλλαξε το γενικότερο κλίμα. Για όσους ενδιαφέρονται, το gazzetta.gr παρουσιάζει τα πλήρη κείμενα και των δύο νόμων τα οποία μπορείτε να διαβάσετε ΕΔΩ και ΕΔΩ. Αρμόδια για την διεξαγωγή και την οργάνωση των Πρωταθλημάτων ήταν αρχικά η Ένωσις Σωματείων Αμειβομένων Ποδοσφαιριστών (ΕΣΑΠ), η οποία αντικαταστάθηκε από την ΕΠΟ με το Ν.Δ 76.
Σύμφωνα με τις προσταγές της χούντας και μετά από απόφαση του Ασλανίδη, κάθε νομός της Ελλάδας θα έπρεπε να έχει μια ομάδα στη Β' Εθνική. Η εν λόγω διαταγή αποτέλεσε μια καλή αφορμή για να διαλυθούν σωματεία που η παρουσία τους δεν βόλευε το καθεστώς. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι ομάδες που εξαναγκάστηκαν στη συγχώνευση ή την διάλυση ήταν... αντάρτικες. Κάποιες απλά τις πήρε η μπάλα, ενώ άλλες είχαν απλά ιστορία με την αριστερά ή κάποια μεμονωμένα στελέχη! «Σκοπός μου δεν είναι καταστρέψω τους μεγάλους συλλόγους, αλλά να δημιουργήσω περισσότερους μεγάλους συλλόγους», έλεγε σχετικά ο πανίσχυρος ΓΓΑ για τα πλάνα του.
«Ο αριθμός των σωματείων εκάστου Ομίλου, καθορίζεται κατ' έτος δι' αποφάσεων του Υπουργού Προεδρίας της Κυβερνήσεως μη δυνάμενος να είναι κατώτερος των δώδεκα οδ' ανώτερος των δέκα έξι», ανέφερε χαρακτηριστικά το άρθρο 39, δίνοντας έτσι στους αρμόδιους το περιθώριο να προσθέτουν ή να αφαιρούν ομάδες! Την περίοδο 1967-68, στη Β' Εθνική αγωνίστηκαν 16 ομάδες σε δύο ομίλους, παρότι αρχικά η απόφαση ήταν να βρίσκονται 14 ομάδες σε κάθε όμιλο! Προφανώς, κάποιοι δεν έπρεπε να πέσουν...
«Η πρώτη ήττα της χούντας!»
Η Γ' Εθνική διαλύθηκε και σε σωματεία που είχαν καταφέρει να κερδίσουν μέσα στο γήπεδο την άνοδό τους, όπως η ΑΕΚ Φαλήρου, ο Αστέρας Ζωγράφου, η Ελπίδα Δράμας, ο Θερμαϊκός το καθεστώς δεν επέτρεψε την άνοδο. Αντίθετα, συμμετείχαν στην νεοσύστατη Β' Εθνική ομάδες που είχαν καλές σχέσεις με το καθεστώς... Την επόμενη χρονιά, στους ομίλους έπαιξαν 18 ομάδες.
Την περίοδο 1969-70, όμως, αποφασίστηκε στη Β' Εθνική να γίνουν τρεις όμιλοι και αυτό γιατί, σύμφωνα με τις μαρτυρίες, ο Ασλανίδης ήθελε να χωρέσει κάποιους που δεν κατάφεραν να πάρουν την άνοδο από τα ερασιτεχνικά με άλλο τρόπο! Ο κύριος Σταύρος Καρακασίδης, ιστορικός παράγοντας της Καλλιθέας, θυμάται στο gazzetta.gr την ομάδα του να κερδίζει στα μπαράζ ανόδου το Κορωπί και το καθεστώς ως δια μαγείας να εμφανίζει και τις δύο ομάδες στη Β' Εθνική! «Από το Κορωπί ήταν ο Δέρβος, συνεργάτης του Ασλανίδη και μάλιστα όταν η Καλλιθέα κέρδισε την ομάδα το BBC μετέδωσε ηχογραφημένο μήνυμα που έλεγε "η πρώτη ήττα της χούντας". Παρόλα αυτά, ανεβήκαμε και οι δύο, αφού ο Ασλανίδης άλλαξε το νόμο», μας λέει.
Στις ομάδες που «θυσιάζονταν» στο βωμό της συγχώνευσης, συχνά έφερναν ως επιχείρημα την οικονομική επιβίωση, καθώς και την ενδυνάμωση ολόκληρης της περιοχής που αντιπροσώπευαν. Η απαγόρευση των μεταγραφών για μια τριετία και οι δηλώσεις που έφερε από τον Ασλανίδη δείχνουν ότι μέσω του προϋπολογισμού η ΓΓΑ προσπαθούσε να ελέγξει όσο το δυνατόν περισσότερο τα σωματεία και να τα απαλλάξει από... ανεπιθύμητα στοιχεία. «Είναι αστείο τα χρήματα που τους δίδω να τα ξοδεύουν για να αγοράσουν ποδοσφαιριστάς», δηλώνει ξεκάθαρα όσον αφορά την αρχική απαγόρευση μεταγραφών, ενώ σε ερώτηση για το ποιος είναι ο τρόπος για να καλύπτουν το παθητικό τους οι σύλλογοι ανέφερε: «Εφαρμόζοντας βασικώς πολιτικήν περισυλλογής και ενισχυόμενοι κατά το δυνατόν από τη Γενική Γραμματεία».
Επίσης, απαγορευόταν η πρόσληψη ξένου προπονητή, πέραν των ακόλουθων προϋποθέσεων: «Της παροχής εγκρίσεως υπό του Υπουργού Προεδρίας της Κυβερνήσεως προ της καταρτίσεως της περί προσλήψεώς του συμφωνίας και της ταυτοχρόνου πρσολήψεως Έλληνος προπονητού κεκτημένου άδειας της Γενικής Διευθύνσεως Αθλητισμού διά την διδασκαλίαν του αθλήματος ή της παιδίας δι ην προσλαμβάνεται ο αλλοδαπός προπονητής, εκτός εάν δεν υπάρχη Έλλην τοιούτος».
Η συναυλία του Θεοδωράκη, ο υποβιβασμός και η «υπόθεση των πέντε»
Ο Εργοτέλης αποτελεί την ομάδα στην οποία πιθανότατα η χούντα άπλωσε περισσότερο το μακρύ χέρι της. Στο εξαιρετικό βιβλίο «Εργοτέλης 1929-2009» του καθηγητή Γιάννη Ζαϊμάκη, ένα ολόκληρο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στην συγκεκριμένη περίοδο. Τα στοιχεία που ακολουθούν προέρχονται από την έρευνα του κύριου Ζαϊμάκη.
Παρότι το σωματείο του Ηρακλείου είχε ξεκάθαρη αριστερή ταυτότητα, τα γεγονότα ξεκινούν από το καλοκαίρι του 1966 και τη συναυλία του Μίκη Θεοδώράκη, τότε βουλευτή της ΕΔΕ, στο γήπεδο της ομάδας. Οι συναυλίες του μεγάλου Έλληνα μουσικοσυνθέτη είχαν ιδεολογικό περιεχόμενο και στόχευαν στην αφύπνιση του κόσμου, με τις αρχές να κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να τις εμποδίσουν. Πολλοί αθλητικοί σύλλογοι αρνούνταν από φόβο μήπως θεωρηθεί ότι εμπλέκουν την πολιτική με τον αθλητισμό να δώσουν τις έδρες τους για τέτοιες συναυλίες.
Στον Εργοτέλη όμως, στον οποίο απευθύνθηκε ο Σύλλογος Κρητών Σπουδαστών για τη συναυλία, υπήρχαν βουλευτές της ΕΔΕ και άνθρωποι με δημοκρατικό πνεύμα. Η πρόταση, λοιπόν, έγινε αποδεκτή. Ο πρόεδρος, άλλωστε, Μανόλης Φαρσάρης, είχε έντονη πολιτική δράση και συμμετείχε στον αντιδικτατορικό αγώνα. Οι πιέσεις στο σύλλογο από τις στρατιωτικές αρχές και τη Νομαρχία Ηρακλείου ήταν έντονες, όμως το Δ.Σ δεν ενέδωσε. Ο Θεοδωράκης προχώρησε σε δύο διαδοχικές συναυλίες, αποσπώντας πολύ θετικά σχόλια, ενώ ο Εργοτέλης, που τότε έπαιζε στη Β' Εθνική, κέρδισε τη συμπάθεια των δημοκρατών της πόλης.
Οκτώ μήνες μετά την συναυλία, η επιβολή της δικτατορίας ήταν γεγονός. Ο Στέλιος Παττακός γνώριζε καλά τα όσα είχαν γίνει με τον Θεοδωράκη καθώς και το παρελθόν του συλλόγου, μιας και είχε μεγαλώσει στην Κρήτη. Η εκδίκηση ήταν θέμα χρόνου...
Από τις πρώτες μέρες στελέχη του Εργοτέλη κλήθηκαν να απολογηθούν, ενώ άκουσαν απειλές για κατάσχεση του γηπέδου τους! Το σωματείο καταγγέλθηκε ως κομμουνιστικό από κάποιους που είχαν ήδη συνταχθεί με το νέο καθεστώς. Τον Ιούνιο του 1967, οι στρατιωτικές αρχές ανακοίνωσαν την καθαίρεση του 12μελους Δ.Σ του συλλόγου και τον διορισμού νέου 15μελούς. Έξι παράγοντες απολύθηκαν ως «εθνικά ανάξιοι» και οι υπόλοιποι υποβιβάστηκαν.
Το καθεστώς φρόντισε ώστε οι νέοι παράγοντες να είναι του χεριού τους και έκαναν ό,τι μπορούσαν για να δημιουργήσουν διχόνοια στο σύλλογο. Παράλληλα, υπήρξαν προσαγωγές μελών της ομάδας, μεταξύ των οποίων και του προέδρου, Μανώλη Φαρσάρη! Τον Μάιο του '68, στο πλαίσιο της εκκαθάρισης από «κομμουνιστικά και αντεθνικά στοιχεία» όλα τα προ 21ης Απριλίου μέλη του σωματείου διαγράφονται, ενώ η επιτήρηση είναι αυστηρότατη και ζητείται αλλαγή καταστατικού.
Ο σύλλογος ταλανίζεται από διοικητική αστάθεια και τρομερά οικονομικά προβλήματα, τα οποία έγιναν ακόμα περισσότερα από τον αναγκαστικό υποβιβασμό το καλοκαίρι του 1967, στερώντας έτσι από την ομάδα τις όποιες προοπτικές ανάπτυξης. Στις πιέσεις για συγχώνευση με τον ΟΦΗ, αρκετά μέλη του Δ.Σ παρουσιάστηκαν ενδοτικά, ωστόσο η συνένωση χάλασε από τις αντιδράσεις των φιλάθλων και των δύο ομάδων.
Μετά τον επιβαλλόμενο υποβιβασμό του Εργοτέλη λόγω της αύξησης των ομάδων που έπεφταν από την Β' Εθνική και μόλις ένα μήνα μετά την καθαίρεση του Δ.Σ, οι άνθρωποι της ομάδας αντέδρασαν. Ζήτησαν την εφαρμογή κριτηρίων όπως η ιστορικότητα, ο πληθυσμός της πόλης η τελική κατάταξη και άλλα. Ο Εργοτέλης, άλλωστε, ήταν ισόβαθμος με τον Ατρόμητο Πειραιά στην 9η θέση, ενώ τα συγκεκριμένα κριτήρια είχαν ληφθεί υπόψιν στον Πειραιά. Παρόλα αυτά, δεν υπήρξε ανταπόκριση. Δύο μέτρα και δύο σταθμά δηλαδή!
Ένα χρόνο μετά, όταν ο ΟΦΗ είχε ανέβει στην Α' Εθνική και δεν υπήρχε το γεωγραφικό κριτήριο, το αίτημα του Εργοτέλη για επιστροφή στη Β' εθνική απορρίφθηκε, δείχνοντας ότι το σωματείο βρισκόταν στο στόχαστρο. Μετά τον τελικό υποβιβασμό του στο ερασιτεχνικό πρωτάθλημα το καλοκαίρι του 1967, η ομάδα κλήθηκε να συμμετάσχει στα τοπικά ερασιτεχνικά πρωταθλήματα...
Τρία από τα μέλη του συμβουλίου του 1966, από αριστερά, ο αντιπρόεδρος Κώστ. Πανταζής (παρέμεινε απλός σύμβουλος) και καθαιρεθέντες Μαν. Φαρσάρης (πρόεδρος) και Γιαν. Φραγκιαδάκης (σύμβουλος) μαζί με τον Μιχ. Μεσαριτάκη και τον Πολύδωρα, «εισπτράκτορα» των εισφορών μελών του συλλόγου (Πηγή: Εργοτέλης 1929-2009)
Το θέμα των «πέντε ποδοσφαιριστών»
Ένα θέμα που απασχόλησε πολύ την κρητική αθλητική κοινωνία ήταν εκείνο των πέντε παικτών του Εργοτέλη, που μετά από δικαστική διαμάχη μετακινήθηκαν στον ΟΦΗ. Οι Κώστας Θοδωράκης, Δημήτρης Παπαδόπουλος, Μανόλης Σταυρουλάκης, Κώστας Ζουράρρης και Γιώργος Σκανδαλάκης δελεάστηκαν από τη συμμετοχή τους σε ένα καλύτερο πρωτάθλημα από την παρουσία τους στην αβεβαιότητα του Εργοτέλη και δέχθηκαν να αλλάξουν φανέλα, μετά από προσέγγιση παραγόντων των «μελανόλευκων». Μάλιστα, παράγοντες του ΟΦΗ τους είχαν φυγαδεύσει σε αγροτικές περιοχές του Ηρακλείου, προκειμένου να μην πιεστούν για ανανέωση συμβολαίου!
Ο Εργοτέλης κατήγγειλε στην ΕΠΟ την «απροκάλυπτη προσπάθεια αποσπάσεως και αποπλανήσεως αθλητών του» και οι σχέσεις των δύο ομάδων έφτασαν σε οριακό σημείο. Η δικαστική διαμάχη ολοκληρώθηκε με την έκδοση της υπ. αριθμόν 1/5-1-1968 απόφασης του ΑΚΑΔ, που κατοχύρωνε τους παίκτες στον ΟΦΗ. Μια προσωρινή απόφαση ανάκλησης κατόπιν συνάντησης των ανθρώπων του Εργοτέλη με τον Ασλανίδη γρήγορα έπαψε να ισχύει αφού η ΕΠΟ ήταν εκείνη που ανέλαβε να στηρίξει την απόφαση του ΑΚΑΔ. Οι «αριστερές τάσεις» του Εργοτέλη, σαφώς και υπονόμευσαν την έκβαση της υπόθεσης...
Η ομάδα του Εργοτέλη στα τέλη της δεκαετίας του '60 (Πηγή: Εργοτέλης 1929-2009)
http://www.gazzetta.gr/
