Το Πρώτο Χημείο Της Ελλάδας Στα Χανιά Το Έτος 1895

 ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ

Πριν ακριβώς 120 χρόνια ιδρύθηκε το πρώτο Αγορανομικό Χημείο στα Χανιά, ενώ υπήρχε ακόμα Τουρκική Διοίκηση στην Κρήτη. Την εποχή εκείνη το λιμάνι των Χανίων αποτελούσε μεγάλο διαμετακομιστικό και εμπορικό κέντρο από όπου γίνονταν οι περισσότερες εισαγωγές τροφίμων, αλλά και γενικότερα εισαγωγές εμπορευμάτων για τις ανάγκες της Μεγαλονήσου.

Υπήρχε για τον παραπάνω λόγο αναγκαιότητα ποιοτικού ελέγχου των τροφίμων που διακινούταν μέσω της πόλης των Χανίων. Την αναγκαιότητα αυτή συνειδητοποίησε, έβαλε σαν έργο – σκοπό ζωής και υπηρέτησε ο Ιωάννης Ν. Βαμβακάς.

Ο Ι.Ν. Βαμβακάς (1870-1960) ήταν διδάκτωρ χημικός του Φυσικομαθηματικού Τμήματος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Αυτός ίδρυσε και λειτούργησε το πρώτο Δημόσιο Χημείο το 1895.

Αφηγείται ο Ι. Βαμβακάς «ότε κατά το 1894 επανήλθον εις Χανιά Κρήτης έταξα σκοπόν της ζωής μου την ίδρυσιν και λειτουργίαν Χημικού Εργαστηρίου εξυπηρετούντος κυρίως την Δημοσίαν Υγείαν και δη την καταπολέμησιν και εξοβελισμόν των εκ Γαλλίας εισαγομένων αλεύρων, των προοριζομένων ιδία διά την κατανάλωσιν της υπαίθρου χώρας και των πτωχοτέρων τάξεων της πόλεως, ποιότητος ακατάλληλου διά την διατροφήν ανθρώπων…

 Επειδή δε ουδεμία άλλοθεν βοήθεια διεφαίνετο πουθενά συντρέχουσα την πιθανήν ίδρυσιν Χημικού εργαστηρίου, κατέφυγον εις την δημοσιογραφίαν ως διαφωτιστικού μέσου του σκοπού μου. Έπρεπε να μάθει ο κόσμος, εντός του οποίου εφιλοδόξουν να δημιουργήσω Χημείον, τι εσήμαινεν η λέξις Χημεία, λέξις την οποίαν πρώτην φοράν ήκουον οι αναγνώσται μου της πόλεως Χανίων, ήτις αλλαχού ήτο τόσον γνωστή».

Οι δημοσιογραφικές παρεμβάσεις του Βαμβακά στην εφημερίδα “Μεσόγειος” θα ευαισθητοποιήσουν τον τότε Διοικητή Κρήτης Αλέξανδρο Καραθεοδωρή Πασά (1833 – 1906) με απόφαση του οποίου ιδρύθηκε το Αγορονομικό Χημείο για τον κρατικό έλεγχο των τροφίμων και την αρωγή του στην εποπτεία της δημόσιας υγείας.

Η Δημαρχία θα προσφέρει 30 χρυσά εικοσάφραγκα για τον εξοπλισμό του χημείου και ο Ι. Βαμβακάς θα κάνει την πρώτη παραγγελία σε χημικά όργανα και αντιδραστήρια στη Γερμανία. 

Η λειτουργία του χημείου ήταν γεγονός. Άρχισαν να διενεργούνται οι πρώτοι ποιοτικοί έλεγχοι τροφίμων παρόλα τα προβλήματα, που παρουσιάστηκαν τόσο λειτουργικά όσο και οφειλόμενα στις δολοπλοκίες των Τούρκων, που είδαν τις αρμοδιότητές τους να περιορίζονται. Τον Ιανουάριο του 1897 η λειτουργία του εργαστηρίου σταματά λόγω της επανάστασης (σφαγές και καταστροφή της πόλης), ενώ ο Βαμβακάς υποχρεώνεται να εγκαταλείψει τα Χανιά για να καταταγεί εθελοντής στον πόλεμο του 1897.

Επιστρέφει όμως μετά από έναν χρόνο και ξεκινά πάλι τις προσπάθειες για τη λειτουργία του χημείου. Οι προσπάθειες αποδίδουν καρπούς τον Μάρτιο του 1900 που με τον υπ’ αριθμ. 143 νόμο της νεοσύστατης Κρητικής Πολιτείας αποφασίζεται «η σύστασις εν Χανίοις Χημείου».

Καθοριστικό ρόλο στην απόφαση αυτή έπαιξε ο Μανούσος Κούνδουρος ως Σύμβουλος (Υπουργός) Εσωτερικών.

Τον Απρίλιο του ίδιου έτους ο Βαμβακάς λειτουργεί το Χημείο αρχικά στην κουζίνα του σπιτιού του, μετά στο οίκημα της Κρητικής Χωροφυλακής και αργότερα στο Διοικητήριο, όπου και παρέμεινε για 25 χρόνια μέχρι της κατεδαφίσεώς του για τον εξωραϊσμό της Πλατείας.

Οι συνθήκες λειτουργίας του χημείου γλαφυρά περιγράφονται σε αφήγηση του Ι. Βαμβακά στον δρα Ι. Κανδήλη, χημικό παλαιό πρόεδρο της Ε.Ε.Χ:

«Τα πρώτα χρόνια του Κρατικού Χημείου από το 1900-1908 υπήρξαν μαρτυρικά.

Ηγωνιζόμην σκληρά διά την οργάνωσιν του νέου εργαστηρίου, διά την επιβολήν της υπάρξεώς του, διά την αναγνώρισιν του ατόμου μου ως χημικού, εναντίον της αντιδράσεως πολλών κρατικών οργάνων, εναντίον της αντιδράσεως των εισαγωγέων και των πωλητών τροφίμων εκ του εξωτερικού, …των προξένων, ιδία Γαλλίας και Αυστρίας… 

Αλλά εκτός τας επιβουλάς αυτάς, εχθρότητος και συκοφαντίας πρέπει να προσθέσετε τον κάματον διά μελέτας, προσφυγάς εις ξένα συγγράμματα και ξένα επιστημονικά κέντρα. Ουδέν σχετικόν ελληνικόν σύγγραμμα υπήρχε τότε και ουδεμία συστηματική μελέτη επι των ελληνικών προϊόντων είχε γίνει ακόμη. Επρεπε, λοιπόν, διαρκώς να μελετώ, νυχθημερόν, την ξένην χημικήν βιβλιογραφίαν και παραλλήλως να πειραματίζωμαι υπο την πίεσιν και τον φόρτον της ογκώδους τρεχούσης υπηρεσίας… Ειργαζόμην κατάμονος, εις μίαν μικράν και πρωτόγονον Χώραν χωρίς επαρκή τεχνικά μέσα, χωρίς άλλον βοηθόν, χωρίς επαρκή συγγράμματα, χωρίς να είναι δυνατόν να ανταλλάξω ποτέ μιαν σκέψη μου με άλλον τινά πλέον εμού πεπειραμένον συνάδελφον. Έζησα μιαν πραγματικήν κόλασιν».

Ομως μετά από τόσους αγώνες και προσπάθειες, η δράση και η κοινωνική προσφορά του Χημείου κατοχυρώνεται και επιβάλλεται. Η τεράστια προσφορά του πρώτου Χημείου φαίνεται από το πλήθος των αναλύσεων που πραγματοποιήθηκαν σ’ αυτό, τις πρωτότυπες δημοσιεύσεις, τη διεθνή αναγνώριση τη βοήθειά του προς τις Υγειονομικές Αρχές, και όχι μόνο, της πόλης των Χανίων.

Πρωταρχικά έγινε έλεγχος στα εισαγόμενα από τη Γαλλία άλευρα, τα οποία ήταν ποιοτικά ακατάλληλα, κατασκευασμένα στη Μασαλία και είχαν προορισμό την κατανάλωσή τους από αγελάδες της Ελβετίας και από άλλα ζώα, της Αλγερίας και του Μαρόκου. Εξέτασε και γνώρισε στον επιστημονικό κόσμο την ποιότητα του κρητικού λαδιού και κρασιού. Ολες οι βιοχημικές και μικροβιολογικές αναλύσεις του Δημοτικού Νοσοκομείου γίνονταν σ’ αυτό μέχρι το 1930. Ανακάλυψε τη νοθεία της κινίνης που έκανε η εταιρία Σ.Π.Ε.Σ στα φάρμακα του Ελληνικού Στρατού, βοηθώντας έτσι στην καταπολέμιση της ελονοσίας. Έγιναν αναλύσεις γάλακτος, βουτύρου καμήλας, λίπους στρουθοκαμήλου, ζελατινών, γομμών, διακρίσεις οινοπνεύματος, μελέτες για τη σαπωνοποιία και τον τρόπο βαφής αρχαιολογικών ευρημάτων, ανάλυση της σύστασης μετεωρίτη, που είχε πέσει και βρεθεί στην Κρήτη.

Εγγραφες μαρτυρίες για τα παραπάνω υπάρχουν σε πολυάριθμα δημοσιεύματα σε τοπικές εφημερίδες, σε πρακτικά διεθνών συνεδρίων και αλλού. Ενδεικτικά αναφέρουμε το βιβλίο «Εργασίαι του εν Χανίοις Δημοσίου Χημείου», που εκδόθηκε από την Κρητική Πολιτεία το1913, το οποίο είναι το πρώτο στο είδος του στην Ελλάδα και το οποίο για τον λόγο αυτό ονομάστηκε από τον χημικό κόσμο “ΚΙΒΩΤΟΣ” http://issuu.com/ekfechania/docs/en_chaniois?e=6858649/1424096

Αλλες δημοσιεύσεις είναι “Περί Γεωργίας και Βιομηχανίας”, “Φαρμακευτικαί αγυρτίαι πρακτικών μαιών”. Ολα βέβαια με την υπογραφή του Ι. Βαμβακά.

Θα πρέπει να αναφερθεί ότι από το 1915 το Χημείο της Κρητικής Πολιτείας θα συγχωνευθεί με το Χημείο του Υπουργείου Οικονομικών, ενώ το 1929 επισήμως θα μετονομαστεί σε Παράρτημα Χανίων του Γενικού Χημείου του Κράτους.

ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ

Πέρα από τις ιστορικές έρευνες και εργασίες που υπάρχουν για όλα τα παραπάνω σήμερα μια μεταφορά στις τότε καταστάσεις και γεγονότα μπορεί να “γευτεί” και να πάρει κάποιος επισκεπτόμενος το Μουσείου Χημείας Χανίων.

Η ιδέας της δημιουργίας του ανήκει στο Ελευθ. Συνοδινός, γενικό δ/ντή του Γ.Χ.Κ., ο οποίος συλλαμβάνει την ιδέα στην στέγη του μεγάρου των χημικών υπηρεσιών Χανίων, να κατασκευαστεί η πιστή αναπαράσταση του εργαστηρίου του Ι. Βαμβακά. Το 1965 με την προσωπική επίβλεψη και τις οδηγίες του Ν. Βαμβακά αυτό γίνεται πραγματικότητα όσον αφορά το κτηριακό τμήμα του.

Παράλληλα γίνονται προσπάθειες και συλλέγονται παλαιά όργανα – συσκευές και ότι είχε διασωθεί από το παλαιό εργαστήριο. Ο χώρος αυτός και το υλικό θα παραμένουν χωρίς να αξιοποιηθούν μέχρι τις 31/11/1994 (29 ολόκληρα χρόνια), οπότε το τότε Δ.Σ. του τοπικού Συλλόγου Χημικών σε συνέντευξη Τύπου ανακοινώνει την ύπαρξη του χώρου αυτού και ζητά την υποστήριξη των αρμοδίων φορέων για τη λειτουργική αποκατάσταση του χώρου. Οι προσπάθειες (ο αγώνας) για να γίνει αυτό, αποφέρουν καρπούς και στις 28/7/97 παρουσιάζεται στο κοινό το ολοκληρωμένο πλέον Μουσείο Χημείας Χανίων, το οποίο σας περιμένει να το επισκεφθείτε φυσικά μετά από συνεννόηση με τον προϊστάμενό του Β. Μαρκάκη στο τηλέφωνο 2821042504.

Δημοσιεύουμε την παρούσα εργασία για ιστορικούς λόγους μετά από το δημοσίευμα των Χ.Ν. (Σάββατο 25 Απριλίου “Ανάδειξη Μουσείου Χημείας” σελ. 8) και με τη διαβεβαίωση ότι χημικοί της πόλης μας θα συνδράμουν με όλες τους τις δυνάμεις σε κάθε τέτοιου είδους πρωτοβουλίες της Δημοτικής μας Αρχής.

*χημικός – υπεύθυνος ΕΚΦΕ Χανίων

Βιβλιογραφία:

• Αρχεία Μουσείου Χημείας Χανίων

• Το Πρώτον Ελληνικόν Κρατικόν Χημείον και ο ιδρυτής του Ι.Βαμβακάς

Δρ. Ι. Κανδήλη “Χημικά χρονικά” Ιούλιος – Αυγουστος 1954

• Εργασίαι του εν Χανίοις Δημοσίου Χημείου

Ι. Βαμβακά εθνικό τυπογραφείο 1913

• Το πρώτο Ελληνικό Κρατικό Χημείο

Δημοσθ. Μαρκογιαννάκη Ελλωτία τόμος 4ος Χανιά 1995

• Αφιέρωμα στο Μουσείο Χημείας Χανίων

Δημοσθ. Μαρκογιαννάκη, Α. Βαμβακά, Ε.Α. Βαρέλλα “Χ.Χ” Τεύχος 5 1998.

ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ

Ο ‘Βραχόκηπος’, Ως Οικοδομικός Συνεταιρισμός Δασκάλων Και Νηπιαγωγών Νομού Ηρακλείου

 

Ο ‘Βραχόκηπος’, ως Οικοδομικός Συνεταιρισμός Δασκάλων και Νηπιαγωγών νομού Ηρακλείου (Π.Ο.ΣΥ.ΔΑ.Ν.Η.), ιδρύθηκε στις 24 Ιουνίου 1981, όταν συνεδρίασαν για πρώτη φορά τα 27 ιδρυτικά μέλη του, στην αίθουσα του Διδασκαλικού Συλλόγου

Στο Ενημερωτικό Δελτίο του Διδασκαλικού Συλλόγου Ν. Ηρακλείου τον Σεπτέμβριο του 1981, το προσωρινό συμβούλιο ανακοινώνει την πορεία των διαδικασιών διαμορφώσεως και υπογραφής του καταστατικού, τις εγγραφές των μελών και το κυριότερο την έναρξη αναζήτησης του οικοπέδου, στο οποίο θα αναπτυχθεί ο Οικισμός. Στις 9 Ιουλίου 1985 εγκρίθηκε το Καταστατικό του Συνεταιρισμού και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της Κυβέρνησης (Φ.Ε.Κ. 421/9-7-85, τεύχος Β’). Στην Γ.Σ. της 6ης Αυγούστου 1985, εξελέγει το πρώτο οριστικό διοικητικό και εποπτικό συμβούλιο. Στην ίδια Γ.Σ. αποφασίστηκε η αγορά 444 στρεμμάτων που βρίσκονται στα όρια της Κοινότητας Κάτω Βάθειας Πεδιάδος

Το πρόβλημα όμως που προέκυψε κατά την μεταβίβαση της έκτασης στον Συνεταιρισμό και το οποίο οφειλόταν στις διαδικασίες αποχαρακτηρισμού της έκτασης από το Δασαρχείο Ηρακλείου, καθυστέρησε την εξέλιξή του. Οι προσπάθειες του Δ.Σ. με τους τότε τοπικούς Βουλευτές, ευδοκίμησαν σχεδόν ένα χρόνο αργότερα

ΠΗΓΗ - ΠΟΛ.ΣΥΛΛ. ΒΡΑΧΟΚΗΠΟΥ

ΦΩΤ - ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ

Δημήτρης Αποστολάκης: Ο Ερωτόκριτος Είναι Σαν Τα Ομηρικά Έπη

 Του Παναγιώτη Κωνσταντίνου

“Βιτσέντζος είν' ο Ποιητής, κι' εις τη γενιά Kορνάρος,

που να βρεθεί ακριμάτιστος, όντε τον πάρη ο Xάρος.

Στη Στείαν εγεννήθηκε, στη Στείαν ενεθράφη,

εκεί' καμε κι' εκόπιασε ετούτα που σας γράφει.

Στο Kάστρον επαντρεύθηκε, σαν αρμηνεύγ' η Φύση,

το τέλος του έχει να γενή, όπου ο Θεός ορίσει”

Με αυτούς τους στίχους κλείνει το έπος του “Ερωτόκριτου” ο Βιτσέντζος Κορνάρος, θέλοντας να δώσει το στίγμα και την ταυτότητά του, γνωστοποιώντας μας πως ο ίδιος είναι ο δημιουργός του εμβληματικού έργου της νεοελληνικής λογοτεχνίας και εκ των σπουδαιότερων της Αναγέννησης σε πανευρωπαϊκή κλίμακα.

Μια τραγουδαφήγηση του “Ερωτόκριτου”, σε συνδυασμό με χορό και ακροβατικά, που απέχει πολύ από τις τρίλεπτες τραγουδιστικές αναφορές ή τις φολκλόρ και μοντέρνες παραστάσεις, Μια συναρπαστική αναπαράσταση με τη σφραγίδα δύο καλλιτεχνών, του Δημήτρη Αποστολάκη και του Ψαραντώνη, οι οποίοι αποτελούν τους εκπροσώπους των δύο τελευταίων γενιών, που μεγαλώνοντας στο χωριό τους, κληρονόμησαν και αποστήθισαν από την προφορική παράδοση μεγάλα κομμάτια του “Ερωτόκριτου”.

Ο Βιτσέντζος Κορνάρος, με επιρροές από το μεσαιωνικό γαλλικό μυθιστόρημα “Paris Et Vienn” και τους Ιταλούς αναγεννησιακούς, δημιούργησε ένα εμβλητικό ελληνικόποιητικό έργο, αριστούργημα της Κρητικής Αναγέννησης, με χρήση μιας θαυμάσιας και μελωδικής γλώσσας, που επηρέασε σημαντικά τον προφορικό λόγο και τη μουσική παράδοση της Κρήτης, αλλά και τους μεγάλους μεταγενέστερους ποιητές της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

Ο Κορνάρος, έχοντας ως κεντρικό θέμα την ιστορία της “απαγορευμένης” αγάπης του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας, με αναχρονισμούς, δημιουργεί έναν ιδανικό ποιητικό κόσμο, υπερχρονικό, προτάσσοντας τις αξίες της ανυπακοής και της απελευθέρωσης. Η Αρχαία Ελλάδα συναντά το Βυζάντιο, το Μεσαίωνα και τον ιπποτισμό. Όπως έχει γράψει ο κορυφαίος αρχαιολόγος και φιλόλογος Στυλιανός Αλεξίου, πρόκειται για “μια σύνδεση μαγείας του παραμυθιού και γνώση της ζωής, μια γοητευτική σύνθεση ιδεών, συναισθημάτων, εικόνων και ενός ακριβολόγου και σφριγηλού ύφους και στίχου”. Ένα έργο που συγκίνησε γενιές ανθρώπων, τους δάνεισε εικόνες και σύμβολα για τον έρωτα, τον ηρωισμό, τη φιλία, τη γενναιότητα, την αξιοπρέπεια, τον πόνο και υιοθετήθηκε απόλυτα ως σύμβολο-αντιπρόσωπος του πολιτισμού τους.

Ο Δημήτρης Αποστολάκης, ο τραγουδιστής και λυράρης των Χαΐνηδων, μίλησε στο in2life.gr για τον “Ερωτόκριτο” και την παράστασή που ανέβηκε το Σεπτέμβριο του 2016 στο θέατρο Βράχων.

Πώς καταλήξατε σε αυτή τη διαφορετική αναπαράσταση του Ερωτόκριτου;

Τα γεγονότα δεν τα διαλέγουμε. Στην ουσία αν το γεγονός είναι ένα ανθοδοχείο εμείς καλούμαστε να γίνουμε τα τοιχώματά του. Το ανθοδοχείο, ως ανθοδοχείο, δεν έχει καμία σημασία. Αυτό που έχει σημασία είναι το κενό του ανθοδοχείου γιατί έχει πολλαπλότητα στο τι λουλούδια θα μπούνε μέσα. Μια πολλαπλότητα ανθοδεσμών. Οπότε κληθήκαμε κατά κάποιο τρόπο από την ανάγκη του γεγονότος. Ένα γεγονός είναι αληθινό όταν απορρέει από πραγματική ανάγκη. Και αυτή η ανάγκη προκύπτει μέσα από διαλεκτικές σχέσεις. Η διαλεκτική σχέση μεταξύ των Χαΐνηδων, του μεγάλου Ψαραντώνη και της ομάδας “Κι όμΩς Κινείται” γέννησε αυτή τη μορφή του Ερωτόκριτου.

Φυσικά όταν κάνουμε το γεγονός δεν ξέρουμε γιατί το κάνουμε. Είμαστε σαν τα έντομα που πηγαίνουν προς το φως. Αργότερα μια ερμηνεία που έδωσα ήταν πως αυτή τη στιγμή ο κόσμος δεν πάσχει από γρήγορους ρυθμούς, όπως εύκολα μπορεί να διαπιστώσει κανείς. Πάσχει από αρρυθμία και αυτό αντικατοπτρίζεται και είναι σε αμοιβαία σχέση με την αρρυθμία ενός άκαμπτου πλαστικού λόγου. Σχεδόν τηλεοπτικού. Οπότε θέλαμε να καταδυθούμε στις απαρχές της ελληνικής γλώσσας, στο εκστατικό μοντέλο της επανάληψης του Ερωτοκρίτου που είναι η πλουσιότερη και σωστότερη δημοτική που έχει γραφτεί ποτέ. Και κυρίως είναι εύρυθμη και αυτή η ευρυθμία μπορεί να λειτουργήσει μέσα από την επική ποίηση ως φωτεινός φάρος για την ευρυθμία της ζωής.

Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά, τα βασικά στοιχεία του Ερωτόκριτου, που τον κάνουν τόσο ξεχωριστό;

Ο Ερωτόκριτος έπαιξε το ρόλο των ομηρικών επών. Δηλαδή η τιμή, η ανδρεία και το κάλος, που ήταν τα προτάγματα των ομηρικών επών, μετασχηματίστηκαν σε φρόνηση, ομορφιά και γενναιότητα. Όπως ακριβώς τα ομηρικά έπη έδωσαν λόγο στην αρχαία Ελλάδα, μετά την παρέλευση των σκοτεινών αιώνων, το ίδιο πράγμα έκανε και ο Ερωτόκριτος δίνοντας γλώσσα στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος. Για να αποκτήσει ένας λαός γλώσσα πρέπει να πραγματωθεί όχι μόνο ποιητικά αλλά και επικά. Το έπος όπως λέει και Μπόρχες είναι η ανώτερη μορφή ποίησης και η ποίηση η ανώτερη μορφή λογοτεχνικού λόγου. Γιατί τώρα το έπος είναι η ανώτερη μορφή ποίησης; Γιατί μόνο σε αυτήν δικαιολογείται το αίσιο τέλος.

Έχουμε λοιπόν έναν Ερωτόκριτο πολυβασανισμένο στα χείλη σουξεδοσυλλεκτών τραγουδιστών που βγάζουν μια γλυκερή αυταρέσκεια. Σε προγονόπληκτους που φοράνε βράκες και φουστανέλες και προσπαθούν να μιλήσουν κρητικά και σε πειραγμένες μοντέρνες εκφράσεις που φυσικά δεν έχουν το βάθος της ρίζας άρα ούτε το ύψος των κλαδιών.

Εγώ και ο Ψαραντώνης είχαμε την τύχη να μάθουμε τον Ερωτόκριτο μέσα από τον προφορικό λόγο. Είδαμε πως λειτουργούν τα ομηρικά έπη στην πράξη. Είδαμε να τραγουδάει ο καθένας στο χωριό μας το απόσπασμα που του αρέσει και που του αρμόζει. Είδαμε ανθρώπους να τραγουδούν Ερωτόκριτο στην παρέα, στη δουλειά, στο λιομάζωμα, σε όλες τις αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες. Είδαμε ανθρώπους να τραγουδάνε Ερωτόκριτο στη μοναξιά τους στον καημό τους. Τον είδαμε δηλαδή να λειτουργεί στην πράξη. Τον είδαμε να λειτουργεί σαν συμβουλή, σαν παροιμία. Οπότε είδαμε πως θεμελιώνει το αξιακό σύστημα στην πράξη.

Αυτό που διαφοροποιεί τον Ερωτόκριτο είναι η αυτοσυνέπεια του έπους. Η πληρότητα και ο πλούτος της ελληνικής γλώσσας. Επίσης η οικονομία. Τα μεγάλα έπη είναι χοάνες, είναι χωνευτήρια, στρόβιλοι, που ρουφάνε τις περιρρέουσες ιστορίες και τους μύθους. Αυτό κάνει μαεστρικά και ο Ερωτόκριτος. Συμπεριλαμβάνει όλη τη λαϊκή σοφία με αποτέλεσμα να εγκολπωθεί και από τους απλούς ανθρώπους.

Υπάρχει βέβαια και ένα σημαντικό χαρακτηριστικό γενικά της κρητικής κουλτούρας που είναι η αντεξουσία. Η προσπάθεια του ανθρώπου να ορίσει αυτός τη μοίρα του. Να δώσει τέλος στην ετερονομία. Στο ότι ο νόμος προέρχεται από κάπου αλλού, από τον βασιλιά, από τον Θεό από τον οποιοδήποτε. Βασικός άξονας του Ερωτόκριτου είναι η σύγκρουση με την εξουσία. Όμως αν εγώ βρίσκομαι σε μια αμοιβαία σχέση αντίθεσης με την εξουσία στην ουσία χορεύω ένα βαλς μαζί της. Θρέφω τη δύναμη της. Πιστεύω πως η σύγχρονη αντεξουσία είναι να αδιαφορώ για τα καλούδια που φέρνει στο καλάθι της η εξουσία.

Ποια είναι τα στοιχεία του δικού σας "Ερωτόκριτου";

Στον Ερωτόκριτο που παρουσιάζουμε υπάρχει το τραγούδι, η αφήγηση και η τραγουδαφήγηση. Υπάρχει η μουσική που κυμαίνεται από μίνιμαλ μοτίβα της Κρήτης, της Μικράς Ασίας, της Ηπείρου, της Ανατολικής Μεσογείου μέχρι ραπ και τζαζ παραπομπές και ροκ εκδοχές. Έχουμε δηλαδή τη σχέση, το νήμα που συνδέει τον ομηρίδη μουσικό με τον λυράρη και τον ράπερ. Από την άλλη μεριά έχουμε ένα λεπτεπίλεπτο και υψηλής αισθητικής σύγχρονο χορό και επίσης έχουμε και τον ηρωισμό των ακροβατικών. Ένα σημαντικό πράγμα που λείπει σήμερα από τον άνθρωπο είναι η σωματική κατανόηση των πραγμάτων. Οπότε έχουμε έντονη την παρουσία της σωματικότητας.

Ο Ερωτόκριτος αυτός κινείται σε δύο επίπεδα. Το πρώτο είναι η αφήγηση του μύθου. Το δεύτερο επίπεδο είναι η παρουσίαση όλων των διαλεκτικών ζευγαριών του Ερωτόκριτου, δηλαδή η λεπτή γραμμή που συνδέει το τώρα με την αρχαία ελληνική τραγωδία και τους προσωκρατικούς φιλοσόφους.. Η δεύτερη ανάγνωση συνυπάρχει με την πρώτη. Επίσης δίνεται έμφαση σε στοιχεία, όπως για παράδειγμα ο νεοπλατωνισμός που αναδεικνύεται μέσα από τον Ερωτόκριτο, η ανάδυση της Αναγέννησης και ο θάνατος των παλιών αντιλήψεων του Μεσαίωνα, όπως επίσης για παράδειγμα μπορεί κανείς να δει, και παρουσιάζονται σε αυτόν τον Ερωτόκριτο, προδαρβινικά σπέρματα. Σε γενικές γραμμές αυτά είναι τα στοιχεία που διακρίναμε εκ των υστέρων. Γιατί δεν τα κάναμε επί τούτου. Προέκυψαν μέσα από την αφιέρωσή μας στην εποπτική θεώρηση του όλου, στην ενδελεχή άσκηση και στη χαρούμενη κατάδυση στα μύχια της ανθρώπινης δημιουργίας. Από αυτό προκύπτει η τέχνη.

Αναφέρθηκες στη σχέση της κρητικής κουλτούρας και του Ερωτόκριτου. Πρόκειται για ένα έργο που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1713. Το ερώτημα είναι αν ο Ερωτόκριτος εγκολπώνεται στην Κρητική κουλτούρα ή μήπως τελικά είναι το έργο που τη διαμορφώνει;

Πολύ σημαντικό αυτό το ζήτημα. Γίνονται και τα δύο. Ένα έργο τέχνης δεν είναι στατικό. Αλλάζει και εσένα που πληρώνεις τον τίμημα, που κάνεις τον κόπο της χαρούμενης θυσίας, να μπεις στα βάθη του, γιατί σου προσφέρει τη σκέψη, τη σοφία, τη γλώσσα και το αξιακό σύστημα και το συναίσθημα. Και από την άλλη εσύ με τη δική σου ερμηνεία βάζεις στο λαιμό του έργου ένα καινούργιο γιορντάνι. Ένα περιδέραιο. Οπότε και το έργο ζει με την καινούργια ερμηνεία, μετεξελίσσεται, μετασχηματίζεται. Αλλάζει. Είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Άρα η απάντηση στην ερώτηση είναι πως ο Ερωτόκριτος καθορίζει συνειδήσεις και επανακαθορίζεται διαρκώς από τις νέες συνειδήσεις. Το ίδιο και στη γλώσσα του. Διαμορφώνει και διαμορφώνεται.

ΠΗΓΗ