ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΠΡΟΑΣΤΙΑ ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ
Εκτός πόλεως Ρεθύμνου, προς τα ανατολικά, βρίσκονται τα προάστια Περιβόλια, Καστελάκια, Μισίρια και Πλατανιάς.
Πριν φθάσουμε στα Περιβόλια, στην περιοχή «Κόρακα Καμάρα», υπήρχαν- κατά Σταυράκη- και τα ξεχασμένα σήμερα μετόχια: του «Φουρφουριανού» (για το τοπων. αυτό βλ. στα: Αγροτικά Τοπωνύμια της σημερινής Αστικής Περιοχής του Ρεθύμνου), το «Μετόχι Μουσά» και το «Μετόχι Ρισβάνη».
Από τα παραπάνω προάστια του δήμου Ρεθύμνου τα Περιβόλια με τα Μισίρια και την Καλλιθέα ήταν, παλαιότερα, όλα ένα ενιαίο σύνολο, ενώ κρίκους της ίδιας αλυσίδας αποτελούσαν και οι οικισμοί Καστελάκια και Αλμπάνη Μετόχι, που είχαν και τους ένωνε το ίδιο δημοτικό σχολείο, η ίδια εκκλησιαστική ενορία και το ίδιο κοιμητήριο με αυτά των Περιβολίων.
Α΄. Καλλιθέα, η (στη Gαλλιθέα)
Εξαιρετικά σύνηθες τοπωνύμιο, με δεκάδες τοπωνύμια ανά την Ελλάδα, λόγιο μεταφραστικό δάνειο του βενετσ. Belvedere ή Bel- Veder, πολύ εύχρηστο στις μετονομασίες, άρα χωρίς καμιά ειδική σημασία. Η σημασία του είναι «τόπος υψηλός που παρέχει τη δυνατότητα θέας της γύρω περιοχής».
Β΄. Περιβόλια, τα (στα Περιβόλια)
Πρόκειται για το γνωστό, παλιά, προάστιο του Ρεθύμνου και σήμερα συνοικία, που, στα χρόνια της Βενετοκρατίας, ακουγόταν ως «Κήποι της Αμμουδιάς» ή και απλά ως «Κήποι» ή Orti ή, ακόμα, και ως «Περιβόλια». Kατά την τουρκοκρατία τα Περιβόλια ακούγονταν ως «Παγτσελίκ» [= στους Κήπους (τουρκ. μπαχτσές= κήπος, περιβόλι)]
Ειδικότερα, ο Τούρκος περιηγητής Εβλιά Τσελεμπή, κατά την επίσκεψή του στο Ρέθυμνο, το σημειώνει ως χριστιανικό χωριό, που αξίζει για την ωραιότητά του να το επισκεφθεί κανείς, γνωστό με το όνομα Bostanlι, εξαιτίας, ακριβώς, των πλουσίων κήπων του (τουρκ. bostan= λαχανόκηπος, μποστάνι).
Τα Περιβόλια, λόγω τής κατά μήκος του αιγιαλού οικοδόμησής τους, προσδιορίζονταν, τοπωνυμικά, σε τρεις ειδικότερες ζώνες ή περιοχές. Οι ζώνες αυτές ήταν: τα Μεσοπέρβολα (Μεσοχωριά), τα Κάτω Περιβόλια και τα Πάνω Περιβόλια ή Πέρα Περιβόλια.
Γ΄. Μισίρια, τα (στα Μισίρια)
«Μισίρια» ονομάζουμε τον οικισμό του δήμου Ρεθύμνου που εκτείνεται από τον ποταμό Κουτσουλίδη μέχρι τον ποταμό Πλατανιά. Το όνομά του το πήρε, κατά μίαν άποψη, από εγκατάσταση στην περιοχή αιγυπτιακού στρατού [Μισίρι (το), από τουρκ. Μιsιr (αραβ. Misri), στη γλώσσα του λαού, ήταν η Αίγυπτος].
Ως ορθότερη, πάντως, θεωρούμε την ερμηνεία του τοπωνυμίου από την κρητική διαλεκτική λέξη «μισίρι» (το), που σημαίνει «εύφορη γη, όπως και αυτήν της Αιγύπτου» [και πάλιν από τουρκ. Mιsιr (= Αίγυπτος)]. Οπότε, «Μισίρια» σημαίνει την εύφορη, τη γόνιμη γη, όπως και αυτήν της Αιγύπτου και σε πτώση ονομαστική «οι Μισιριοί»= κάτοικοι εύφορου τόπου.
Και πράγματι, τα Μισίρια, όπως και τα γειτονικά Περιβόλια, με τα άφθονα πηγάδια τους, παλιά (προ πεντηκονταετίας και πλέον) ήταν ο μέγας λαχανόκηπος του Ρεθύμνου και ο πλούσιος καθημερινός προμηθευτής της πόλης σε φρέσκα λαχανικά.
Δ΄. Πλατανιάς, ο (στο bλατανιά)
Συνοικισμός που έδωσε το όνομά του στον ομώνυμο ποταμό ή, πιθανότερον αυτό, ο συνοικισμός έλαβε το όνομά του από τον ποταμό, που με τα νερά του πότιζε, σε παλιότερες εποχές, πλήθος από πλατάνια.
Ο εν λόγω ποταμός διαχωρίζει τον Πλατανιά από τα γειτονικά Μισίρια. Ο συνοικισμός Πλατανιάς απλώνεται σε μικρή πεδιάδα, στην οποία ήλθαν και κατοίκησαν και έντεχνα καλλιέργησαν με πλούσιους λαχανόκηπους, κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών Ελλάδας και Τουρκίας (1923), Μικρασιάτες πρόσφυγες από το Αϊβαλί, τα Βουρλά, τις Φώκιες, τα Καράμπουρνα της Μικρασιατικής Ερυθραίας και τον Τσεσμέ.
Αυτός, μάλιστα, ο τελευταίος, έδωσε στην περιοχή του Πλατανιά το όνομά του στον μικρό προσφυγικό οικισμό «Τσεσμές», τον οποίο ο Τ. Βενέρης («Το Αρκάδι διά των αιώνων») αποκαλεί «Νέο Τσεσμέ», κάτα το παράδειγμα των γνωστών προσφυγικών, επίσης, συνοικισμών Νέα Αλικαρνασσός (Ηράκλειο), Νέα Σμύρνη (Αθήνα) κ.λπ. [τουρκ. Çeşme (από περσικό chashma), που σημαίνει δημόσια «βρύση», «κρήνη» ή και «συντριβάνι», πιθανόν από κάποια βρύση ή συντριβάνι που θα υπήρχε στη συγκεκριμένη περιοχή (και αυτό ακριβώς, «κρήνη», σημαίνει και ο γνωστός «Τσεσμές» της Μ. Ασίας].
Ε΄. Γιαννούδης, ο (στου Γιαννούδη)
Το όνομα τού οικισμού «Γιαννούδη» (στου) διασώζει το όνομα κάποιου ευγενούς Βενετού φεουδάρχου, οπότε η σωστή γραφή τού μακροτοπωνυμίου θα έπρεπε να είναι «στου Γιαννούδη» με [η]> ο Γιαννούδης.
(Η καταγραφή, τοποθέτηση στον χάρτη και ετυμολογία των τοπωνυμίων του Γιαννούδη δεν έχει, ακόμη, συντελεστεί, όπως και των λοιπών οικισμών τού τέως Δήμου Ρεθύμνου: Αγίας Ειρήνης, Αγίου Μάρκου, Ανωγείων (Ρεθύμνου), Γάλλου (έχει γίνει μερικώς), Καστελλακίων, Αλμπάνη Μετόχι, Μεγάλου Μετοχιού (Ρισβάν), Μικρού Μετοχιού (Ιρφάν), Ξηρού Χωριού, Πλατανιά και Τριών Μοναστηριών).
2. ΔΥΤΙΚΕΣ ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ
Α΄. Άγιος Νικόλαος, ο (στον Άγιο Νικόλαο)
Βλ. ομώνυμο λήμμα στα Νεότερα Χρόνια.
Β΄. Κουμπές, ο (στο Gουbέ)
Βλ. ομώνυμο λήμμα στα Νεότερα Χρόνια.
Γ”. Ατσιπόπουλο, το (στ” Ατσιπόπουλο)
(μέχρι το Ατσιπουλιανό ρέμα)
Βλ. ομώνυμο λήμμα στα Νεότερα Χρόνια.
Δ” . οικισμός Γάλλου (στου Γάλλου)
(Η καταγραφή και ετυμολογία των τοπωνυμίων του Γάλλου δεν έχει, ακόμη, ολοκληρωθεί).
