“Εδώ και 4-5 χρόνια, συναναστρεφόμενος με κόσμο σε διάφορες δημόσιες δραστηριότητες ή στην ιδιωτική μου θεραπευτική πρακτική, οι περισσότεροι γονείς μού έλεγαν το εξής: «Έχουμε προβλήματα με το παιδί. Μήπως πρέπει να το πάω σε ψυχολόγο;»
Από την αδρή λοιπόν κατεύθυνση που τους έδινα, ακούγοντας λίγα πράγματα, πρόσεξα ότι 9 στις 10 φορές τούς έλεγα ότι σαν γονείς να κάνετε αυτό, εκείνο, και κατέληγα να τους λέω ότι το παιδί δεν χρειαζόταν ψυχολόγο, αλλά γονείς.
Αυτή η φράση καμπάνισε σιγά σιγά στο μυαλό μου, μάζεψε όλες αυτές τις θεραπευτικές εμπειρίες και γνώσεις που βρίσκονται πίσω από αυτό το βιβλίο και άνοιξε τον δρόμο για να γεννηθεί η άποψη ότι 9 φορές στις 10 τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο, αλλά γονείς.
Μιλώντας, βέβαια, πάντα για συνηθισμένα παιδιά, με συνηθισμένους γονείς, σε συνηθισμένες οικογένειες. Εκεί πέρα είναι κατά κανόνα θέμα ανατροφής και όχι θεραπείας.
Πότε ξεκινάει η διαπαιδαγώγηση ενός παιδιού;
Η διαπαιδαγώγηση ξεκινάει πριν ακόμα γεννηθεί το παιδί, από τη στιγμή που υπάρχει μέσα στη φαντασία και στην επιθυμία των γονέων.
Οι γονείς τότε καλούνται να ρυθμιστούν οι ίδιοι σωστά, ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στη γονεϊκή λειτουργία, να μπορέσουν να λειτουργήσουν ως γονείς. Αν δεν είναι έτοιμοι αυτοί, όταν γεννηθεί το παιδί, θα υπάρξουν τριβές. Διότι, δυστυχώς, τα περισσότερα πράγματα δεν τα συζητούν οι άνθρωποι, γιατί τα θεωρούν αυτονόητα.
Είναι αυτά που έχουν οι ίδιοι σαν ηθικές αξίες και σαν τεχνογνωσία, φυτεμένα βαθιά μέσα στο μυαλό τους από τις προηγούμενες γενιές, από τους γονείς τους. Υπάρχει μεν με τα χρόνια εξέλιξη, αλλά υπάρχει και ένας πυρήνας ηθικών αναφορών και μια γενική ιδέα του κόσμου, που μεταβιβάζεται έστω και ασυνείδητα.
Μπορούμε να αποφύγουμε τα λάθη των γονιών μας; Τι γίνεται αν κάποιος δεν συμφωνεί με τον ηθικό πυρήνα των γονιών του;
Το πρώτο που πρέπει να γίνει είναι να είναι κανείς ειλικρινής με τον εαυτό του και να εξετάσει πολύ προσεκτικά και με νηφαλιότητα τι είναι σωστό και τι λάθος, τι μπορεί να κρατήσει και τι όχι.
Η σχέση παιδιού και γονιού είναι γεμάτη πάθος και περιστατικά, που σημαίνει ότι δεν έχουμε αρκετή απόσταση ώστε να κρίνουμε. Συνεπώς δεν πρέπει να βιαζόμαστε να μετατοπίσουμε στους γονείς μας τα λάθη και τις ευθύνες.
Θα πρέπει να αναρωτηθούμε μήπως υπερβάλλουμε κάπου, επηρεασμένοι από τις δύσκολες συναισθηματικές διαστάσεις που έχουν οι στενές σχέσεις, όπως είναι αυτές μεταξύ παιδιών και γονιών. Από τη στιγμή που είναι ειλικρινής και στοχαστεί, και ενδεχομένως κουβεντιάσει και με κάποιους ανθρώπους που εμπιστεύεται, είναι στο χέρι του να πει δεν θα το κάνω έτσι, θα το κάνω αλλιώς.
Τι σημαίνει, όμως, να είσαι γονιός;
Το να είσαι γονιός είναι τέχνη, που σημαίνει ότι απαιτεί τεχνογνωσία και ευαισθησία, είναι στάση ζωής.
Μέχρι και την προηγούμενη γενιά, αυτή η μετάβαση γινόταν αυθόρμητα. Όμως με τις ραγδαίες αλλαγές στις Δυτικές κοινωνίες, έχουν χαθεί πολλές κοινές αναφορές ανάμεσα στους γονείς μας και στους σημερινούς νέους γονείς. Το αποτέλεσμα είναι να υπάρχουν χάσματα και στην τεχνογνωσία πώς μεγαλώνεις ένα παιδί, αλλά και στην αίσθηση του κόσμου που χαρακτηρίζει τη μία γενιά μετά την άλλη.
Υπάρχει, λοιπόν, ένα κομμάτι που μεταδίδεται κοινωνικά, υπάρχει όμως κι ένα κομμάτι που εξαρτάται από τις παρούσες συνθήκες κάθε φορά, και είναι αλήθεια ότι αυτή η τέχνη του γονιού μαθαίνεται. Είτε διδάσκεται ρητά, είτε με έμμεσο αυθόρμητο τρόπο. Γονιός λοιπόν γίνεσαι, δεν γεννιέσαι.
Τι χρειάζεται ένα παιδί για να μεγαλώσει σωστά;
Ένα παιδί για να μεγαλώσει σωστά θέλει αγάπη και κανόνες. Για να είμαι πιο ακριβής, δεν θέλει αγάπη γενικώς. Αλλιώς αγαπάς τον εραστή σου και την ερωμένη σου, αλλιώς αγαπάς τον φίλο σου, τον γνωστό σου, κάποιον συγγενή. Κάθε αγάπη πρέπει να ταιριάζει με τον δέκτη της.
Το παιδί θέλει έντεχνη αγάπη, με ειδική συνταγή. Αυτή η συνταγή έχει τρία συστατικά. Το πρώτο είναι η παρουσία, το δεύτερο η αποδοχή και το τρίτο η άφοβη καθοδήγηση.
Η παρουσία σημαίνει ότι το παιδί θέλει να αισθάνεται ότι οι γονείς του ήταν ανέκαθεν εκεί, πριν έρθει αυτό στον κόσμο, και θα είναι πάντα εκεί ό,τι και να γίνει. Μπορεί να το μαλώσουν, να του πουν οτιδήποτε, αλλά θα του πουν «μα τι είναι αυτό που έκανες, ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ». Δηλαδή θα είναι πάντα κοντά του.
Το δεύτερο είναι η αποδοχή. Ότι δηλαδή θα κάνει κάτι σωστά, κάτι άλλο λάθος, θα είναι και όμορφο και άσχημο, αλλά θα αγαπιέται επειδή είναι παιδί τους. Που σημαίνει ότι οι γονείς λένε στο παιδί «σε θέλουμε να υπάρχεις έτσι όπως είσαι. Έχεις μια θέση μεταξύ μας». Αυτό είναι τεράστιας σημασίας για το παιδί, γιατί έτσι νιώθει την αποδοχή και στον έξω κόσμο.
Η άφοβη καθοδήγηση σημαίνει ότι κρατάς το παιδί σου σταθερά από το χέρι για να παίξει, για να πάτε βόλτα κ.ο.κ., και όπου πρέπει το συγκρατείς ή του δείχνεις τι πρέπει να κάνει.
Είναι σαν να θέτεις όρια;
Είναι κάτι παραπάνω από όρια. Ο κανόνας είναι βαθύτερη έννοια από τα όρια. Σαν να παίζεις μουσική, όπου υπάρχει η έννοια του σωστού και του φάλτσου. Το παιδί ζητάει να του δώσεις την τέχνη του ζην. Αυτό είναι ο κανόνας.
«Μπορεί να έχει λάθη αυτό που σε μαθαίνουμε, μπορεί εσύ να βρεις άλλους τρόπους να το κάνεις καλύτερα, αλλά εμείς αυτό ξέρουμε και σου το μεταδίδουμε, ώστε να ξέρεις την τέχνη της ζωής σε αυτό το περιβάλλον που ζεις τώρα, για να μπορείς να τα βγάλεις καλά πέρα».
Πώς θα ξέρει ένας γονιός πότε να θέσει τα όρια και ποιοι είναι οι κανόνες;
Σε αυτά ο καθένας έχει ήδη μέσα του μια γνώση. Και με αυτά που έχει στο μυαλό του, με αυτά πορεύεται. Δεν υπάρχει γενικός κανόνας για όλους τους ανθρώπους, για όλες τις οικογένειες, για όλα τα παιδιά.
Το βασικότερο απ’ όλα, γιατί είναι η βάση της ανθρώπινης σχέσης, είναι ότι οι γονείς πρέπει να μάθουν στο παιδί τους να σέβεται τους γονείς τους επειδή είναι γονείς του και όχι για άλλον λόγο. Σε μια συνηθισμένη οικογένεια, το παιδί δεν είναι καλός κριτής για το πώς θα του φερθούν οι γονείς για να είναι καλοί γονείς.
Οι γονείς θα πορευθούν όπως οι ίδιοι καταλαβαίνουν. Απλώς πρέπει να είναι ειλικρινείς με τον εαυτό τους, ούτως ώστε αν δουν ότι κάτι δεν πάει καλά, να το σκεφτούν, να το συζητήσουν μεταξύ τους, με τους συγγενείς τους και, στο τέλος, ας πάνε να μιλήσουν με κάποιον ειδικό, αν δεν μπορούν να το λύσουν.
Στην αγάπη πρέπει να υπάρχουν όρια; Μερικές φορές από τη μεγάλη αγάπη πνίγουμε τον άλλον…
Αυτό είναι φάλτσο, επειδή η αγάπη των γονιών πρέπει να είναι έντεχνη αγάπη και όχι λουτρό αγάπης, που πετάς μέσα το παιδί και ό,τι γίνει. Πρέπει να ξέρεις ότι το παιδί δεν είναι εξάρτημα δικό σου, δεν ζει για εσένα, για να εκπληρώσει τα δικά σου ανεκπλήρωτα όνειρα και να γιατρέψει τις δικές σου απογοητεύσεις, αλλά φτιάχνεις ένα πλάσμα που από την πρώτη στιγμή της ζωής του έχει αυτοτέλεια.
Στις σχέσεις εξάρτησης γράψε λάθος. Σε κάθε τέχνη υπάρχει το σωστό και το λάθος. Στη μουσική το λέμε φάλτσο, στο ποδόσφαιρο και στο μπάσκετ, φάουλ. Όταν παίζεις ένα έντεχνο παιχνίδι, υπάρχει η έννοια του φάουλ. Η τέχνη του γονιού είναι η τέχνη της έντεχνης αγάπης που ταιριάζει στη σχέση του παιδιού με τον γονιό.
Ποια είναι τα πιο συχνά λάθη που κάνουν οι γονείς;
Το πιο δυσάρεστο και διαδεδομένο στο Δυτικό κόσμο είναι ότι οι γονείς φοβούνται να είναι γονείς. Φοβούνται το τρίτο στοιχείο, αυτό της άφοβης καθοδήγησης. Εν μέρει αυτό γίνεται για προσωπικούς λόγους. Κάποιοι είχαν πληγωθεί όταν ήταν παιδιά, κι αυτό στο πίσω μέρος του μυαλού έμεινε ασυνείδητα ή ασυναίσθητα. Γιατί ο καθένας κουβαλάει τραύματα και απογοητεύσεις.
Αυτό που κάνει ασταθή τα πράγματα σήμερα και τους γονείς να φοβούνται να είναι γονείς, κι αυτό είναι το σύνηθες λάθος, είναι το γεγονός ότι η κοινωνία δεν τους εξοπλίζει με την τεχνογνωσία και τους συναισθηματικούς πόρους που θα τους έδειχναν πώς μεγαλώνεις ένα παιδί και ότι αξίζει τον κόπο να μεγαλώνεις ένα παιδί ακόμα και όταν χρειάζεται να κάνεις τον διαιτητή που θα σφυρίξει φάουλ, που θα δυσαρεστήσει, δηλαδή, τον αγαπημένο του.
Όταν ο προπονητής ή ο δάσκαλος της μουσικής σού λέει τι να κάνεις και σε διορθώνει, το κάνει για να σε βοηθήσει να γίνεις καλύτερος, δεν σε κατακρίνει.
Σε επώδυνες καταστάσεις, όπως ένα διαζύγιο, πώς θα αποφύγουν οι γονείς τα λάθη;
Το νόημα που θα πάρει ένα διαζύγιο εξαρτάται από το πώς θα το βιώσει ένα παιδί και κυρίως από το πώς θα του μιλήσουν οι μεγάλοι γι’ αυτό το πράγμα. Και θα πρέπει να του μιλήσουν λέγοντάς του αλήθεια και όχι ψέμα.
Αν επιχειρήσουν να πουν ψέμα σε ένα παιδί, το παιδί μπορεί να μην καταλαβαίνει το πρακτικό αντίκρισμα του ψέματος, αλλά καταλαβαίνει το συναισθηματικό αντίκρισμα. Συνεπώς θα μιλήσουν στο παιδί κάπως έτσι: «Χωρίζουμε για τον απλό λόγο ότι θέλαμε να είμαστε μαζί, επειδή αγαπηθήκαμε, κάναμε έναν, δύο, πέντε καρπούς της αγάπης μας και μετά, επειδή αποκλίνουν οι δρόμοι της αγάπης, επιλέξαμε να ζήσουμε χωριστά».
Αν, λοιπόν, οι γονείς το έχουν αφομοιώσει αυτό και το ζήσουν χωρίς τεράστιο δράμα (όχι χωρίς πόνο, γιατί πάντα ένας χωρισμός έχει πόνο, ακόμα κι όταν έχει εκπνεύσει η σχέση συναισθηματικά) και μιλήσουν με αυτόν τον απλό τρόπο στα παιδιά τους, και δεν προσπαθήσουν να πουν ποιος έφταιγε, ποιος είναι ο καλός και ποιος ο κακός, τότε το παιδί θα πληγωθεί, θα πονέσει.
Γιατί, μην αυταπατόμαστε, το παιδί έχει ανάγκη και από τους δύο γονείς, αλλά θα μπορέσει να χωνέψει αυτήν τη νέα σχέση μεταξύ των μεγάλων, από τη στιγμή που δεν πλήττεται η σχέση με τους γονείς του. «Δεν χωρίζουν οι γονείς σου. Χωρίζουν τα δύο μέρη του ζευγαριού και θα συνεχίσουν να είναι γονείς σου σε όλη σου τη ζωή. Όσο σε αγαπούσαμε θα σε αγαπάμε».
Δεν είναι, όμως, τόσο αυτονόητα για όλους τους γονείς.
Όταν αποφασίζεις μια συμβίωση με σκοπό την οικογένεια, βλέπεις τον κόσμο περίπου από την ίδια οπτική γωνία που τον βλέπει και ο άλλος. Όταν χωρίσουν οι άνθρωποι, βλέπουν πια τα πράγματα από τελείως διαφορετική οπτική γωνία.
Και εκεί είναι μεγάλος ο πειρασμός και οι περισσότεροι άνθρωποι την πατάνε γιατί προσπαθούν να βρουν γιατί έγινε. Όταν χωρίζεις δεν βγάζεις άκρη. «Βρεθήκαμε μαζί για το καλό, δεν μας βγήκε και πάμε παρακάτω».
Αν αυτή την απλή αλήθεια την δεχτούν οι γονείς, ότι όταν χωρίσεις είναι αλλιώτικος ο τρόπος που βλέπει ο καθένας τα πράγματα, τότε είναι σχετικά εύκολο, αλλά όχι ανώδυνο, να βάλουν σε τάξη τη ζωή τους, ξέροντας ότι κάποια πράγματα θα τους πληγώσουν, αλλά ο χρόνος, η καλή σχέση και ο καλός λόγος θα επουλώσουν τις πληγές.
Αρκεί να είναι ειλικρινείς με τον εαυτό τους και να μην φοβούνται να είναι γονείς”.
Ο Νίκος Σιδέρης έχει γράψει το βιβλίο: “Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν!”
adoptedingr
