Οι Ασκοί (320 κάτοικοι το 2001) είναι κοινότητα της επαρχίας Πεδιάδας και έδρα ομώνυμου Τοπικού διαμερίσματος του δήμου Μινώα Πεδιάδας, στο Νομό Ηρακλείου. Βρίσκεται στις δυτικές προσβάσεις των Λασιθιώτικων βουνών, σε μικρή απόσταση βόρεια του χωριού Ξιδάς. Η θέση τους είναι στα 10χλμ. βορειοανατολικά από το Καστέλλι μέσω Λυττού, σε τοπίο εξαιρετικού φυσικού κάλλους. Βρίσκεται στην είσοδο του Ασκιανού φαραγγιού, το οποίο είναι σχετικά δύσβατο λόγω της πυκνής βλάστησης, ενώ σε μικρή απόσταση βορειοανατολικά από το χωριό, στην κορυφή του λόφου Αμυγδαλοκέφαλο, βρίσκονται τα ερείπια μεγάλου οικοδομήματος του Ιερού Κορυφής.
Ο παραδοσιακός οικισμός Μπιτζαριανώ (γνωστός και με την ονομασία Πηγή) απέχει 3χλμ. βόρεια από το Καστέλλι και έχει 60 κατοίκους. Το κύριο προϊόν είναι το ελαιόλαδο. Δίπλα στο χωριό σε απόκρημνη κορυφή ανακαλύφτηκε τυχαία πήλινο ειδώλιο που χρονολογείται από τα Μεσομινωϊκά χρόνια. Στην κορυφή του υψώματος Αμυγδαλοκέφαλο, στα βορειοανατολικά του χωριού υπάρχουν τα λείψανα μεγάλου οικοδομήματος Ιερού Κορυφής.
Το 1383 οι Ασκοί ήταν φέουδο του Michael Quirino.Κατά την Ενετοκρατία οι Ασκοί ήταν μεγάλος οικισμός , ο οποίος αναφέρεται στον Καστροφύλακα (Κ94) ως Ascús με 331 κατοίκους το 1583.
Αναφέρεται επίσης στην επαρχία Πεδιάδας το 1577 από το Φραντσέσκο Μπαρότσι με το όνομα Ascus από το Βασιλικάτα (Μνημεία Κρητικής Ιστορ.) Ascus το 1630. Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 αναφέρεται Askus με 20 χριστιανικές και 2 τουρκικές οικογένειες. Το 1881 γράφεται Ασκοί στο δήμο Καστελλίου, με 228 Χριστιανούς κατοίκους. Το 1900 ήταν στον ίδιο δήμο με 283 Χριστιανούς κατοίκους. Το 1920 έγινε ξεχωριστή κοινότητα με 378 κατοίκους.
Όλοι γνωρίζουμε ότι η Κρητική Μουσική αποτελεί ένα φαινόμενο στη Ελλάδα γιατί δεν φέρει την ιδιότητα της Δημοτικής Μουσικής όπως την γνωρίζουμε για τον απλούστατο λόγο ότι δεν αποτελεί προϊόν της παράδοσης. Ήταν, είναι και θα είναι ζωντανή καθώς συνεχώς ανανεώνεται .
Αποτελεί φαινόμενο, γιατί σε αντίθεση με την απολιθωμένη Δημοτική Μουσική της υπόλοιπης Ελλάδας η Κρητική Μουσική έχει κάθετη πληθυσμιακή αποδοχή .
Την Κρητική Μουσική στην Κρήτη την ακούς στους ραδιοφωνικούς σταθμούς, στα γλέντια, στους γάμους, στα πανηγύρια και γενικά σε κάθε κοινωνική εκδήλωση .
Η σημαντικότητα της δεν είναι η παρουσία της γενικά στην ζωή των απανταχού στην γη Κρητικών ,αλλά η διείσδυση της στην νεολαία η οποία την αγκαλιάζει, την σπουδάζει, την αποδέχεται, την ζει σε κάθε στιγμή της .
Σημαντικός συντελεστής αυτής της διαδικασίας τα τελευταία τριάντα χρόνια είναι ένας Καλοκάγαθος Κρητικός ο Μιχάλης Αεράκης .
Αυτός ο μαγνήτης φίλων, ο ακούραστος transformer της παράδοσης, παλεύει μόνος του στην προσπάθεια αποτύπωσης, καταγραφής και διανομή της Κρητικής Μουσικής
Σίγουρα, οι δημιουργοί και οι εκτελεστές είναι σημαντικοί παράγοντες, όμως χωρίς την αποτύπωση σε μέσο αποθήκευσης και ακρόασης δεν θα υπήρχε η απαραίτητη διείσδυση της Κρητικής Μουσικής στο κοινό. Υπάρχουν συγγραφείς ,αλλά χωρίς εκδότες βιβλία δεν θα υπήρχαν στα χέρια μας και οι υπεροχές προσπάθειες κάθε μορφής δημιουργού θα αποτελούσαν προσωπικά άυλα κειμήλια .
Αυτός ο άοκνος εργάτης ο οποίος χρόνια προσπαθεί να συλλέξει προσπάθειες, να συνθέσει διαφορετικότητες, να δημιουργήσει τα εικαστικά περιβλήματα, να τυπώσει και να κυκλοφορήσει αυτό το καλλιτεχνικό προϊόν τόσο στην Κρήτη αλλά και σε όλο τον κόσμο .
Το οικονομικό κέρδος ανύπαρκτο, η προσπάθεια τεράστια ομοιάζουσα με αυταπάρνηση, η αναγνώριση μηδενική, η ανταμοιβή παντελώς απούσα .
Για αυτόν τον Άνθρωπο, ποτέ, καμία αρχή της Κρήτης, της πόλης του Ηρακλείου, κανένας πολιτιστικός σύλλογος δεν του απεύθυνε με κάποιο τρόπο ένα ευχαριστώ, μια αναγνώριση !
Η τελευταία του πολύμηνη προσπάθεια είναι η έκδοση ενός “ντοκουμέντου” όπως είναι η κυκλοφορία μιας ζωντανής ηχογράφησης του θρύλου της Κρητικής Μουσικής Αείμνηστου Νίκου Ξυλούρη “Ψαρονίκου” . Η προσπάθεια του προκειμένου να προκύψει ένα αποδεκτό ηχητικό αποτέλεσμα είναι τεραστία, καθόσον η ας πούμε ‘ηχογράφηση’ έγινε από ένα μονοφωνικό κασετοφωνάκι ερασιτεχνικά .
Εγώ έχω την τύχη να τον γνωρίζω 25 χρόνια και είμαι πολύ περήφανος που τον έχω φίλο μου .
Του εύχομαι από καρδιάς να συνεχίσει και στο μέλλον αυτήν την άοκνη προσπάθεια, κόντρα στην γενική σύγχρονη ‘παραίτηση’ των πάντων για τα πάντα .
8 χρόνια που έφυγε απο την ζωή ξημερώματα 28ης Μαίου σε ηλικία 82 χρονών ένας σπουδαίος καλλιτέχνης και ένας άξιος οικογενειάρχης ο Γιώργης Παπουτσάκης ή Πετροψαράς από τον Μοχό του δήμου χερσονήσου.
Είχα την ευτυχία να τον γνωρίσω, να κάνουμε κουβέντες, να πιούμε μια τσικουδιά.
Ως γαμπρός Μοχιανός εδω και 15 χρόνια γνωριστήκαμε και πολλές φορές που ανέβαινα στο χωριό σμίγαμε στην πλατεία αλλά και σε μικρά γλεντάκια που έδεινε το παρόν ώς θεατής, δεδομένο ότι είχε πολλά χρόνια να πιάσει την λύρα και να παίξει λόγω της υγείας του που τον ταλαιπωρούσε.
Τον εκτιμούσα και με εκτιμούσε πάντα με χαμόγελο στα χείλη τον συναντούσα με την βραχνάδα της φωνής του και με αργό ρυθμό μου φώναζε όποτε με έβλεπε...
Αντώνη ήντα κάνεις έλα να σε δώ λίγο.
Πολλές ιστορίες που διηγήθηκε απο την ζωή του απο τα χρόνια που βρισκόταν και εκείνος πάνω στο πάλκο και διασκέδαζε τον κόσμο.
Απο τα χρόνια του στρατού, απο την καθημερινότητα που στο πέρασμα των δεκαετιών άλλαξε, και δυσκόλεψε .
Αλλίως διασκεδάζαμε εμείς τότες σας μου έλεγε, ότι κάναμε το κάναμε για εμάς δεν καταλαβαίναμε ότι ήμασταν λυράρηδες και λαουτιέρηδες .
Είχα την τυχή να γνωρίσω το γίο του Μανόλη αλλά και τον εγγονό του που με σεμνότητα και με ζεστασιά μου μίλησαν πολλές φορές και αυτοί για τον Πετροψαρά.
Λένε ότι απο κάθε Ανθρωπο κάτι παίρνεις.
Γυρνώντας χρόνια πίσω τις αναμνήσεις μου θυμάμαι που με είδε στην πλατεία του Μοχού να πίνω τον καφέ μου και πλησιάζοντας με μου είπε... Αντώνη σου αρέσει ο Μοχός βλέπω πολύ έρχεσαι
Ναι του λέω μου αρέσει και ειδικά η πλατεία του και η ζωή που έχει.
Γνωρίζεις μου λέει πόσους έχει παντρέψει αυτή η πλατεία
Ερχονται μένουν με το στόμα ανοικτό και μετά σιγά σιγά γνωρίζουν και τα στενάκια με τα ερειπωμένα σπίτια.
Γνωρίζεις μου λέει πόσους έχει ταίσει αυτή η πλατεία...
Τον τελευταίο καιρό μπαινόβγαινε στα νοσοκομεία καθότι η υγεία του ήταν επιβαρυμένη, ακόμα και η κλασική του βόλτα με τα πόδια μόνος του στην πλατεία είχε αρχίσει να μειώνεται.
Χαιρετίσματα θυμάμαι μου έστειλε με ένα συνάδελφο τον Γιώργο τον Τσιχλάκη που βρέθηκαν στον ίδιο θάλαμο του Βενιζέλειου νοσοκομείου για λίγες ημέρες ,και όταν με είδε στον μοχό με ρώτησε... Αντώνη σου τα είπε τα χαιρετίσματα ο Γιώργος.
Καλός άνθρωπος οικογενειάρχης θα τον θυμάμαι πάντα γελαστό, ο θεός να αναπαύσει την ψυχή του και να δίνει δύναμη στην οικογένεια του να τον θυμάται με χαρά.
