Επίσκεψη Στο Χωριό Κουρούτες Του Δήμου Αμαρίου

 Οι Κουρούτες είναι χωριό της πρώην επαρχίας Αμαρίου. Είναι χτισμένο στους νοτιοδυτικούς πρόποδες του Ψηλορείτη, σε υψόμετρο 510 περ. μέτρων και απέχει 50 περίπου χλμ από το Ρέθυμνο. 

Σήμερα αριθμεί περί τους 80 κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Το χωριό πήρε την ονομασία του από την παραφθορά του ονόματος Κουρήτες, οι οποίοι ήταν οι μυθικοί κάτοικοι της Ίδης που προστάτευσαν τον νεογέννητο Δία από την παιδοκτόνο μανία του πατέρα του Κρόνου, χορεύοντας πολεμικό χορό και χτυπώντας τα όπλα τους, για να μην ακουστούν τα κλάματα του βρέφους. Ο τόπος όπου φέρεται να κατοικούσαν οι μυθικοί ήρωες ήταν η ευρύτερη περιοχή του Αμαρίου, την οποία αρχαίες πηγές αναφέρουν με την ονομασία “Αμαρία και Κουρητία Γη”. Οι σημερινοί κάτοικοι, λοιπόν, μπορούν να υπερηφανεύονται ότι είναι απόγονοι εκείνων των μακρινών ημίθεων!Απτή απόδειξη ότι αρχαίοι πρόγονοι πρωτοκατοίκησαν το χωριό δίνουν τα ερείπια υστερομινωικού (;) ή, ίσως, ρωμαϊκού οικισμού λίγα μέτρα πιο ψηλά από το σημερινό χωριό, στην περιοχή “Αμυγδαλές”. 

Ο οικισμός αυτός, που πιθανό να έφερε το όνομα “Κουρήτες”, δεν εντοπίζεται με ακρίβεια σε κάποια χρονική περίοδο, καθώς δεν έχει γίνει καμία συστηματική ανασκαφή μέχρι σήμερα, εκτός από τις αρχές του 20ου αιώνα, οπότε αρχαιολόγοι του Μουσείου Ηρακλείου επισκέφθηκαν τα ερείπια και ανακάλυψαν την ύπαρξη σπιτιών, τάφων, εργαστηρίων και καμινιών, τα οποία παρέχουν ενδείξεις οργανωμένου κοινωνικού σχηματισμού. Ο οικισμός εκείνος καταστράφηκε -άγνωστο πότε- από κατολίσθηση τεράστιων βράχων από τις πλαγιές του Ψηλορείτη, οι οποίοι στέκονται ακόμη επιβλητικοί σε διάφορα σημεία γύρω από το χωριό αλλά και μέσα σε αυτό (ο βράχος του κοιμητηριακού ναού του Αγ. Αντωνίου).

Δυστυχώς, οι έρευνες δεν συνεχίστηκαν ποτέ και έτσι δεν έχουμε περισσότερα στοιχεία στη διάθεσή μας για τους αρχαίους εκείνους “Κουρουθιανούς”. Αξιοσημείωτο πάντως είναι ότι οι σημερινοί Κουρουθιανοί γνωρίζουν καλά από γενιά σε γενιά την ύπαρξη των αρχαίων κατοίκων και την τύχη τους, και αναφέρονται σε κείνους με τις εκφράσεις “οι παλαιοί αθρώποι” και “οι αρχαίοι μας”, χαρακτηριστικό πόσο συγκινητικά στέρεη έχουν τη συνείδηση της ιστορικής συνέχειας.

Το σημερινό χωριό είναι χτισμένο σε δύο συνοικίες, το Πανωχώρι και το Κατωχώρι, με επίκεντρο της ζωής του τη δεύτερη. Ο λόγος αυτού του χωρισμού ήταν η ύπαρξη μουσουλμανικών οικογενειών κατά τους περασμένους αιώνες στο χωριό, που κατοικούσαν στο Πανωχώρι, ενώ οι χριστιανοί κατοικούσαν στο Κατωχώρι. Γνωστό, άλλωστε, είναι ότι στην Αμπαδιά (νότια επαρχία Αμαρίου) κατοικούσαν οι σκληρότεροι Τούρκοι της Κρήτης, οι Γενίτσαροι. Στις Κουρούτες έχουν αφήσει μέχρι σήμερα τα ίχνη τους, αφού σώζονται σε παλιά σπίτια του Πανωχωριού αραβικές επιγραφές και σύμβολα. Επίσης, και τοποθεσίες του χωριού φέρουν ακόμη και σήμερα τουρκικές ονομασίες: “τσ’ Εμινές η γ-ελέ”, “του ‘Σαΐνη (Χουσεΐνη) τ’ αλώνι” και τα “Μεζάρια”, τα οποία υποδηλώνουν την ύπαρξη μουσουλμανικού νεκροταφείου στην είσοδο του χωριού, έξω από το Πανωχώρι.

Οι παλιότερες οικογένειες του χωριού είναι οι Πλατύρραχοι, οι Καπελώνηδες, οι Στεφανάκηδες, οι Κατσούγκρηδες και, μεταγενέστερα, οι Σαρρήδες, οι Κλημαθιανοί, οι Ριζικιανοί, οι Μουρτζανοί, οι Βοσκάκηδες, οι Λαντζούρηδες, οι Νουκάκηδες κ.α.

Οι Κουρουθιανοί διακρίθηκαν σε όλους τους αγώνες του τόπου για την ελευθερία. Έλαβαν ενεργά μέρος στις Επαναστάσεις του 19ου αιώνα κατά των Οθωμανών, επανδρώνοντας κυρίως επαναστατικές ομάδες αλλά και υπό το δικό τους οπλαρχηγό, όπως μαρτυρείται από διάφορες έγγραφες πηγές της εποχής, ο οποίος ονομαζόταν “Μανώλης ο Κουρουθιανός”, πιθανώς από την οικογένεια των Πλατυρράχων. Μεταγενέστερα, συμμετείχαν αρκετοί στη Μικρασιατική εκστρατεία, όπου έγιναν μάρτυρες και της τραγικής της έκβασης. Και στην Κατοχή οι Κουρουθιανοί διακρίθηκαν για την αντιστασιακή τους δράση, καθώς, εκτός από την αθρόα συμμετοχή αρκετών παλικαριών στο Αλβανικό Έπος, συμμετείχαν ενεργά, άντρες και γυναίκες, και στις αντάρτικες ομάδες του Ψηλορείτη.

Το χωριό στις μέρες μαςΔυστυχώς, στα νεώτερα χρόνια οι Κουρούτες ακολούθησαν την πορεία που ακολουθεί ολόκληρη η ελληνική ύπαιθρος και σιγά-σιγά, με την ενδομετανάστευση αλλά και -σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό- με τη μετανάστευση στο εξωτερικό, ο πληθυσμός συρρικνώθηκε και σήμερα το χωριό πασχίζει να κρατηθεί στη ζωή με τους πολλούς ηλικιωμένους κατοίκους και τους ελάχιστους νέους, που επιμένουν να ζουν και να εργάζονται σε αυτό.

Όμως, η ελπίδα δε χάνεται και όλοι οι Κουρουθιανοί, όπου γης, βάζουν τα δυνατά τους να κρατήσουν ζωντανή τη γενέτειρά τους, προσφέροντας ο καθένας ό,τι μπορεί. Θαυμαστό είναι ότι μόλις πριν πέντε χρόνια, και μετά από αγώνες και προσπάθειες πολλών ετών, εγκαινιάστηκε και λειτουργεί το πνευματικό κέντρο της ενορίας Κουρουτών, που βρίσκεται στο κέντρο του χωριού, δίπλα στην εκκλησία της Ανάληψης, και αποτελεί ένα χώρο πολλαπλών χρήσεων που στολίζει το χωριό και δημιουργεί προοπτικές αξιοποίησης και ανάπτυξης της περιοχής, εάν χρησιμοποιηθεί ανάλογα.

Οι όπου γης Κουρουθιανοί στηρίζουν με πάθος όλες τις πρωτοβουλίες και προσπάθειες που γίνονται για την αξιοποίηση και ανάδειξη του φυσικού και πολιτισμικού πλούτου των Κουρουτών, με προεξάρχουσα τη συμβολή του Συλλόγου των Κουρουθιανών της Αθήνας, που όλα τα χρόνια από την ίδρυσή του έχει πρωτοστατήσει στους κοινούς αγώνες και, εν πολλοίς, αναπληρώνει την -σπάνια για την επαρχία μας- έλλειψη πολιτιστικού συλλόγου στο χωριό.

του Βασίλη Χριστοδουλάκη

ΠΗΓΗ ΦΩΤ- http://kouroutes.webs.com/

Το Μικρό Χωριό Των 25 Κατοίκων Κάτω Δρύς Στον Δήμο Σητείας

 

Σε υψόμετρο 360 μέτρων βρίσκεται ο οικισμός Κατω Δρυς με περίπου 25 κατοίκους. Στις αρχές του αιώνα μας υπήρχε και δεύτερος οικισμός με το όνομα Επάνω Δρυς που όμως γρήγορα εγκαταλείφτηκε από τους κατοίκους του. Ο οικισμός βρίσκεται κοντά στο χωριό Σταυρωμένος. 

ΚΕΙΜΕΝΑ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ

Το Τραγούδι Κρήτη Μου Όμορφο Νησί Με Τον Χαράλαμπο Γαργανουράκη

 Είδε το φως της ζωής σε ένα από τα ομορφότερα χωριά της Kρήτης τον Άγιο Θωμά στην επαρχία Mονοφατσίου του νομού Hρακλείου.

Aνήσυχος από γεννησιμιού του ο Xαράλαμπος, κατάλαβε από τις τελευταίες τάξεις του σχολείου ακόμη, πως δε μπορούσε να πει στο κόσμο το πως ένιωθε αυτός τη Kρήτη χωρίς τη λύρα. 

O μεγαλύτερος του αδερφός που 'χε μεγάλη αγάπη στη κιθάρα του, κατάλαβε το μεράκι του Xαράλαμπου και σε ηλικία 12 χρονών τον φέρνει κοντά στο πρωτομπαρμπά τους, το Γιώργη το Mελαμπιανό που εντυπωσιασμένος από το μεράκι του ανηψιού του έκατσε μοναχός του και του 'φτιαξε τη πρώτη του λύρα.

Δωδεκάχρονος ακόμη, με δική του λύρα να τη παίζει όσο και όποτε ήθελε δεν άργησε πολύ να βάλει, όλα εκείνα που ένιωθε πως είναι η Kρήτη, σε τρεις χορδές και να τα πει στο κόσμο.

Mαζί με καμιά δεκαριά άλλους ντελικανήδες και κάτω από το άγρυπνο μάτι του πρωτομπάρμπα Mελαμπιανού ή του Mιχάλη του Kατσαραπίδη από τα δέκα αμούστακα κοπέλια ξεπεταχτήκανε τέσσερις μεγάλοι λυράρηδες και δυο τρεις λαουτιέρηδες που 'χουνε βέβαια στους ώμους τους τη βαρειά κληρονομιά της ιδιαίτερης τους πατρίδας μα πάνω απ' όλα σπέρνουνε χώμα κρητικό στα διάπλατα της γης.

O Mαρκόπουλος παρακολουθεί ώρες πολλές το θαυμαστό λυράρη χωρίς να ξέρει κανείς τι κάνει και ποιος είναι. Παρατηρεί τα σουσούμια του, τη κίνηση, την έκφραση, το δόσιμο στο κόσμο και συγκινείται. Όταν τον πλησίασε και του 'πε ποιος ήταν, ο Xαράλαμπος δέχτηκε χωρίς καμία επιφύλαξη να δέσει τη τύχη του με 'κείνη του Γιάννη Mαρκόπουλου.

Κρήτη μου, όμορφο νησί, 

κλειδί του Παραδείσου, 

θεριό ανήμερο εσύ, 

βγες να σε χαιρετήσουν.

Κρατάς δεξιά μιαν ήπειρο, 

αριστερά μιαν άλλη, 

τους παζεις τη βροντόλυρα, 

για να χορέψουν πάλι.

Όταν σε βλέπω στέκομαι, 

το μπόι χαμηλώνω, 

το βούισμα σου γεύομαι, 

κι απ’ τις φωνές σου λιώνω.

Κρατάς δεξιά μιαν ήπειρο, 

αριστερά μιαν άλλη, 

τους παζεις τη βροντόλυρα, 

για να χορέψουν πάλι.

Αντάρα πιάνει στα βουνά, 

τ’ αγρίμια δίνουν όξω, 

κι όταν αστράφτει και βροντά, 

βγαίνεις ουράνιο τόξο.

Κρατάς δεξιά μιαν ήπειρο, 

αριστερά μιαν άλλη, 

τους παζεις τη βροντόλυρα, 

για να χορέψουν πάλι.

Το Σπίτι - Λαογραφικό Μουσείο Του Πολιού Στο Χωριό Αστέρι Του Δήμου Ρεθύμνης

 

Στο γραφικό χωριό, Αστέρι στο δημοτικό διαμέρισμα Χαμαλευρίου στο Νομό Ρεθύμνου, σε υψόμετρο 80 μέτρων,  και σε απόσταση 15 χλμ απο την πόλη του Ρεθύμνου, χτισμένο σε ύψωμα και σε μέρος της πλαγιάς του Αρσανιωτικού χειμάρρου που περνάει από τα δυτικά του, βρίσκεται το λαογραφικό μουσείο Το σπίτι του Πολιού.

Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς χτίστηκε το σπίτι, ωστόσο κάποια κομμάτια από κιονόκρανο που έχουν βρεθεί στους τοίχους του ισογείου του σπιτιού μαρτυρούν πως ο βασικός πυρήνας του κτίστηκε με πέτρες από την αρχαία πόλη που βρισκόταν στην περιοχή και ήταν μια από τις 100 πόλεις του Μινωικού Πολιτισμού. Από την διαμόρφωση του σπιτιού συμπεραίνουμε πως ήταν το αγαδικό (εύπορο) σπίτι του χωριού. Ο Εμμανουήλ Πολιουδάκης του Γεωργίου το αγόρασε από τον Τούρκο ιδιοκτήτη του και το μεταβίβασε με συμβόλαιο το 1915 στον πρωτότοκο γιο του Γεώργιο Πολιουδάκη του Εμμανουήλ, ο οποίος έζησε εκεί με την οικογένεια του. 

Το 1941 εκτελέστηκε από τους Γερμανούς οι οποίοι έκαψαν το σπίτι προκαλώντας σημαντικές ζημιές. Η χήρα και τα παιδιά του ξεκίνησαν την προσπάθεια αναστήλωσης του σπιτιού και το 1951 μεταβιβάστηκε πάλι στον πρώτο γιο της οικογένειας Εμμανουήλ Πολιουδάκη του Γεωργίου, πατέρα του τωρινού ιδιοκτήτη Γεώργιο Πολιουδάκη του Εμμανουήλ, στου οποίου την ιδιοκτησία περιήλθε το οίκημα το 1990. Ο Γεώργιος Πολιουδάκης, λάτρης της παράδοσης και της ιστορίας του τόπου του, επιθυμούσε να δημιουργήσει στον χώρο αυτόν ένα λαογραφικό μουσείο. Έκτοτε, με την βοήθεια της οικογένειας του και κάποιων καλών φίλων, ξεκίνησαν οι εργασίες που ολοκληρώθηκαν το 2009 και το Σπίτι του Πολιού πήρε την τελική του μορφή.

Ο Γεώργιος Πολιουδάκης ένας άνθρωπος με μεράκι για την Παράδοση, θέλοντας να διασώσει την ιστορία της οικογένειας του, του χωριού του, του τόπου του ξεκίνησε από μικρός τη συλλογή αντικειμένων λαϊκού πολιτισμού καθώς και οικοσκευών παλαιών νοικοκυριών της τοπικής κουλτούρας. Πολλά από τα μοναδικά αυτά αντικείμενα είχαν πεταχτεί στα σκουπίδια ως άχρηστα γιατί δυστυχώς κάποιοι απαξίωναν τους θησαυρούς που κατείχαν. Από εκεί, ο εμπνευστής του μουσείου, κατάφερε να διασώσει μοναδικά μουσειακά κομμάτια. Έτσι, η απόφαση του, να δημιουργήσει μια κιβωτό ιστορίας και πολιτισμού, ένα λαογραφικό μουσείο πήρε σάρκα και οστά. 

Ο χώρος που φιλοξένει το μουσείο είναι το πατρικό της οικογένειας, που περνά από γένια σε γένια στον πρωτότοκο γιο και βρίσκεται στο κέντρο του χωριού. Ο επισκέπτης έχει την δυνατότητα να δει την οργάνωση της ζωής στα τέλη του 19ου αιώνα, μέσα σε ένα παραδοσιακό, κρητικό σπίτι. Εκεί εκτίθενται όλα αυτά τα μοναδικά αντικείμενα που συνέλεξε με αγάπη ο Γεώργιος Πολιουδάκης προκειμένου να αναδείξει την τοπική ιστορία, να κρατήσει ζωντανές κάποιες παιδικές μνήμες και να μοιραστεί μέσα από την ιστορία των εκθεμάτων το πώς ζούσαν οι άνθρωποι της περιοχής του περασμένου αιώνα.

Η πλούσια συλλογή συντηρήθηκε και ταξινομήθηκε με μεγάλη προσοχή, φροντίδα και επιμέλεια. Οι χώροι του μουσείου αποτελούν πιστή αναπαράσταση του παραδοσιακού σπιτιού με έπιπλα της εποχής, ενώ τους τοίχους των δωματίων κοσμεί αρχειακό φωτογραφικό υλικό. Πιο συγκεκριμένα διαμορφωθήκαν οι χώροι της κουζίνας, της τραπεζαρίας, του σαλονιού και της κρεβατοκάμαρας με την μοναδική χειροποίητη σκαλιστή παιδική κούνια. 

Επίσης το δωμάτιο εργασίας, που περιλαμβάνει τους αργαλειούς και τα υφαντά, το παραδοσιακό καφενείο και πολύ σύντομα θα είναι στη διάθεση του κοινού και το παιδικό δωμάτιο. Εξωτερικά του αρχοντικού, σε μια γωνία της αυλής, ο επισκέπτης έχει την δυνατότητα να δει εργαλεία από παραδοσιακά επαγγέλματα της εποχής όπως του γεωργού, του κτιστή, του κτηνοτρόφου, του μαραγκού και του πεταλωτή.

Στην είσοδο του σπιτιού βρίσκεται η αυλή που κάποτε ήταν στρωμένη με μεγάλες πλάκες ασβεστόλιθου οι οποίες με την φθορά του χρόνου είχαν δρακονοποιηθεί και είχαν γίνει λείες. Το πρώτο δωμάτιο που συναντάμε δεξιά και αυτή την στιγμή ετοιμάζεται για να γίνει το παιδικό δωμάτιο ήταν το φουρνόσπιτο. Κατόπιν ο χώρος που σήμερα στεγάζεται η τραπεζαρία με την καμάρα ήταν το υπόστεγο όπου υπήρχε πηγάδι 17 μέτρων. 

Ακολούθως στο δωμάτιο δεξιά συναντάμε την κουζίνα όπου ήταν ο αχυρώνας που στην βορειοανατολική του γωνία υπήρχε τζάκι. Στο δωμάτιο πίσω από το φουρνόσπιτο, που είναι σήμερα το σαλόνι ήταν ο στάβλος του σπιτιού όπου, στην βορειοδυτική και νοτιοδυτική γωνία υπήρχαν δυο ματζαδούρες, που έτρωγαν τα οικόσιτα ζώα. Νότια του υπόστεγου στο δωμάτιο εργασίας με τους αργαλειούς ήταν το πατητηρόσπιτο με ένα μεγάλο πατητήρι στο όποιο η οικογένεια συνήθιζε να αποθηκεύει τις ελιές. 

Στο νότιο τοίχο του δωματίου υπήρχαν τα βαρέλια με το κρασί. Στα δυτικά, η σημερινή κρεβατοκάμαρα, ήταν η αποθήκη του σπιτιού, ο μαγατζές όπως λεγόταν χαρακτηριστικά. Εκεί υπήρχαν τα πιθάρια με το λάδι και κάποια τρόφιμα. Στον χώρο που σήμερα βρίσκεται το καφενείο ήταν το κουνελοστάσιο, όπου τα κουνέλια ζούσαν ελευθέρα δημιουργώντας λαγούμια που έφταναν μέχρι το γειτονικό σπίτι. Το κουνελοστάσιο ήταν και το μοναδικό δωμάτιο του σπιτιού που διασώθηκε από την φωτιά και μπορούμε ακόμα να θαυμάσουμε την χωμάτινη οροφή, «λεπίδα» και τα μεσοδόκια. 

Στην πίσω αυλή όπου σήμερα λειτουργεί η ταβέρνα, υπήρχε ένα μεγάλο αμπέλι με πολλές διαφορετικές ποικιλίες σταφυλιού που παρήγαγε ένα πολύ εύγευστο κόκκινο κρασί με μοναδικό άρωμα.

Στοιχεία δανειστήκαμε απο http://www.poliouhouse.com

Φωτογραφίες - Μάνος Χαιρέτης