Ο Πατσιανός του δήμου Σφακίων

Ο Πατσιανός (ή και Πατσανός) είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του δήμου Σφακίων στην περιφερειακή ενότητα Χανίων της Κρήτης. 

Βρίσκεται σε υψόμετρο 120 μέτρων, στους πρόποδες του όρους Αγκαθές (1.511 μ.) βόρεια από το Φραγκοκάστελλο. 

Το χωριό χρησιμοποιείται ως παραχειμαστική οικία των κατοίκων του Καλλικράτη.

Σύμφωνα με τον Βασίλειο Ψιλάκη, το όνομα του χωριού προέρχεται από την ιταλική λέξη pace (που σημαίνει ειρήνη), καθώς οι κάτοικοι του χωριού κατέστρεφαν το εν κατασκευή Φραγκόκαστελλο (1371) καθώς φοβόντουσαν ότι θα χρησιμοποιηθεί εναντίον τους. Οι Ενέτοι συνέλαβαν και σκότωσαν τους υπεύθυνους και κατέστρεψαν το χωριό. 

Όσοι γλύτωσαν ξαναέφτιαξαν το χωριό και το ονόμασαν Πατσανό, δληαδή Ειρηνικό. Όμως, ο Στέργιος Σπανάκης αναφέρει ότι η ορθή ετυμολογία προέρχεται από το επώνυμο Πατσός, θεωρία που είχε προτείνει ο Γρηγόριος Παπαδοπετράκης.

Το χωριό αναφέρεται για πρώτη φορά στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834, όταν σε αυτό κατοικούσαν 14 χριστιανικές οικογένειες. Στην απογραφή του 1881 αναφέρεται ως Πατσανός και ανήκε στο δήμο Καλλικράτη του νομού Σφακίων, με 70 κατοίκους. Από την απογραφή του 1900 και έπειτα αναφέρεται ως Πατσιανός. 

Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:

Απογραφή 1900 1920 1928 1940 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011

Πληθυσμός[1] 252 327 197 125 225 193 181 156 131 100

Αναφέρεται επίσημα το 1925 στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας.[2] Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίηση του Κλεισθένης Ι, μαζί με τους οικισμούς Καλλικράτης, Καψοδάσος και Φραγκοκάστελλο αποτελούν την κοινότητα Πατσιανού που υπάγεται στο δήμο Σφακίων ενώ σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 100 κατοίκους.

Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με την κτηνοτροφία, την καλλιέργια ελιάς, την μελισσοκομία και τον τουρισμό. Στον κάμπο του Φραγκόκαστελου καλλιεργούνται ελιές και ψυχανθή που προορίζονται για ζωοτροφές. 

Τη δεκαετία του 1950 στο χωριό λειτουργούσαν 3 ελαιοτριβεία με μυλόπετρες. Σήμερα στο χωριό λειτουργεί σύγχρονο ελαιοτριβείο και εντός του χωριού τυροκομείο

 

Μαθητικές Εφημερίδες - «ΤΟ ΒΗΜΑ της Σπάρτης» Αυτή την Κυριακή 30 Νοεμβρίου

 Μαθητικές Εφημερίδες

Υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού

«ΤΟ ΒΗΜΑ της Σπάρτης»

Αυτή την Κυριακή 30 Νοεμβρίου 2025

Με το ΒΗΜΑ κυκλοφορεί, αυτή την Κυριακή 30 Νοεμβρίου 2025 η μαθητική εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ της Σπάρτης».

Οι μαθήτριες και οι μαθητές του 1ου και του 2ου ΓΕΛ Σπάρτης γράφουν για τα θέματα που απασχολούν τους νέους της ηλικίας τους, εξερευνούν την ένδοξη ιστορία του τόπου τους και συναντούν σύγχρονους Σπαρτιάτες οι οποίοι μιλάνε για την πόλη που αγαπούν και τους εμπνέει.

Στις σελίδες της μαθητικής εφημερίδας θα διαβάσουμε :

· ΕΡΕΥΝΑ : Το 55% των νέων δηλώνουν περήφανοι για την πόλη τους, αλλά το 48% απαντά ότι δεν θα επιστρέψει μόνιμα καθώς οι συνθήκες δεν το επιτρέπουν.

· ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ : Λειψυδρία, ερημοποίηση, υπεράντληση των φυσικών πόρων, μείωση γονιμότητας. Ο γεωπόνος Σταύρος Αραχωβίτης εξηγεί τι πρέπει να κάνουμε.

· ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΠΟΧΗ : Μας υπηρετεί ή την υπηρετούμε;

· ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ : Ο αγαπημένος καλλιτέχνης της

ραπ Anser (Γιάννης Γιαννακόπουλος), γέννημα- θρέμα της Σπάρτης μιλάει για την απόφασή του να επιστρέψει στην πατρώα γη και την έμπνευση που αντλεί από τον τόπο του.

· ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: Η πόλη με τα περισσότερα θεματικά μουσεία, το αρχαίο θέατρο της Σπάρτης και ο Μυστράς σήμερα.

Το έργο του εικαστικού του εικαστικού Παναγιώτη Τανιμανίδη κοσμεί το εξώφυλλο της Μαθητικής Εφημερίδας.

Οι Μαθητικές Εφημερίδες που έχουν κυκλοφορήσει ως ένθετα με το BHMA είναι διαθέσιμες και σε ηλεκτρονική μορφή στην ομώνυμη ενότητα του ψηφιακού «ΒΗΜΑΤΟΣ» https://www.tovima.gr/mathitikes-efimerides/.

Οι Μαθητικές Εφημερίδες έχουν δημιουργήσει τα accounts:

https://www.tiktok.com/@tovimatonmathiton https://www.instagram.com/tovimatonmathiton/

Ακολουθήστε μας για να ενημερώνεστε

για τις νέες εκδόσεις αλλά και τις δράσεις

των Μαθητικών Εφημερίδων

Μυτιλήνη: Ο τελευταίος τσουρχανάς της Αγιάσου

 Στην Αγιάσο, την ορεινή πρωτεύουσα στις πλαγιές του Λεσβιακού Ολύμπου. Εκεί, όπου σταμάτησε ο χρόνος. Στον τσουρχανά. Εκεί, όπου «δενόταν» η κατσικίσια τρίχα για να παραχθούν «τσουπιά» - σάκοι πάει να πει για το «χαμούρι», τον ελαιοπόλτό που συμπιεζόμενος έδινε τον τοπικό χρυσό.

 Το λάδι.

Στα ίχνη της τοπικής βιομηχανικής αρχαιολογίας, ανιχνεύοντας ΣΤΗΝ ΚΩΜΌΠΟΛΗ, ένα χαμένο - ξεχασμένο εργοστάσιο που κάποτε έφτασε να απασχολεί ως και 100 εργάτες και εργάτριες. 

Και που σήμερα στέκει «φρουρός» μιας χαμένης τέχνης, μιας αλλοτινής εποχής που πέρασε κι αυτή μαζί με ανάγκες κι ανθρώπους.

Τσουλχανάς ή τσουρχανάς στην τοπική αγιασώτική διάλεκτο, είναι ο τόπος συνάντησης των υφαντών. Από τις τούρκικές λέξεις τσουλχά (culca) που σημαίνει υφαντής και χάν (han) που είναι ο τόπος συνάντησης, το γνωστό μας χάνι.

Σαν τσουρχανάς είναι γνωστό το απομεινάρι αυτό μιας τοπικής βιομηχανίας στην Αγιάσο που λειτουργούσε μέχρι και πριν περίπου 50 χρόνια παράγοντας προϊόντα πλεγμένα παλιότερα με μαλλί από κατσίκια και ύστερα με φυσικό νήμα που εισάγονταν από την Ινδία και στο τέλος με πλαστικό νήμα. 

Παλιότερα άλλα μικρότερα τέτοια εργαστήρια που υπήρχαν και όλα δούλευαν μια και η ζήτηση για τα όσα παρήγαγαν ήταν μεγάλη και όχι μόνο στη Λέσβο, λέγονταν και κιλχανάδες από το τούρκικο κιλ (kil) που σημαίνει κατσίκα.

Στον τσουρχανά, που στέκει ακόμα και σήμερα με τις «κρεβατές», τους χώρους ύφανσης, στρωμένες, υφαίνονταν ένα χοντρό «ύφασμα» από το οποίο φτιάχνονταν τα «τσουπιά» μεγάλοι φάκελοι μέσα στους οποίους έμπαινε ο ελαιοπολτός. 

Τα τσουπιά το ένα πάνω στο άλλο πιέζονταν και παράγονταν το φρέσκο λάδι. Αλλά και «διαδρομοι» χαλιά σε εκκλησιές μέχρι και πατάκια για τις πόρτες φτιάχνονταν από αυτό το περίεργο «ύφασμα».

Οι μαρτυρίες λένε πως το μαλλί της κατσίκας εισάγονταν στη Λέσβο από τη Μακεδονία αλλά και από τα μοναστήρια του Αγίου Όρους. Τόσο μεγάλη ήταν η ζήτηση του προϊόντος αυτού της μεγάλης βιοτεχνίας σακκοποιίας του τόσο πολύτιμου αρχικά για τους παλιούς ελαιόμυλους και μετά το 1880 περίπου για τα ατμοκίνητα ελαιοτριβεία, τις επονομαζόμενες «μηχανές» που είχαν κατακλύσει το νησί.

Η Μαρία Βαμβαδλιώτου, 75χρονη σήμερα, δούλεψε στον τσουρχανά για περίπου δέκα χρόνια. «Από 13 χρόνων κοριτσάκι μέχρι τα 22 της» λέει στο ΑΠΕ ΜΠΕ. «Πολλή δουλειά. Κλώθαμε πρώτα στα λανάρια την τρίχα, δεκάδες λινάρια η κάθε μια μας. Πολλή δουλειά και πολλές ώρες. Οι δικοί μας στις βόλτες δεν μας αφήναν να πηγαίνουμε αλλά στο εργοστάσιο μας αφήναν» είπε προχθές που μπήκε ξανά στον τσουρχανά μισόν αιώνα μετά την τελευταία φορά που δούλεψε εκεί.

Ο Γιώργος Βουρλής που και αυτός δούλεψε στο εργοστάσιο επί πολλά χρόνια, περιγράφει τη διαδικασία της παραγωγής των «τσουπιών» και των 50μετρων «διαδρόμων» που εξάγονταν στη Θάσο, στην Πελοπόννησο, στην Κρήτη, όπου παράγονταν λάδι. 

Εκεί στον τσουρχανά, θυμάται γνώρισε και τη μετέπειτα γυναίκα του, εργάτρια και αυτή.

Ο κ. Βουρλής θυμάται και την προσπάθεια να εκσυγχρονιστεί το εργοστάσιο, «μέχρι και νάιλον για ύφανση φέρανε για να μειώσουν το κόστος, αλλά μάταια. Τα καινούργια φυγοκεντρικά εργοστάσια παραγωγής ελαιολάδου δεν χρειάζονταν τσουπιά. Αυτό ήταν. Έκλεισε ο τσουρχανάς.

Η κ. Ειρήνη Γούναρη, 83 χρόνων είναι η σύζυγος του τελευταίου ιδιοκτήτη του τσουρχανά, του Ηρακλή Γούναρη.

Περιγράφει μιλώντας σο ΑΠΕ-ΜΠΕ μια κατάσταση πανηγυριού που υπήρχε στο εργοστάσιο. Θυμάται πως στις στιγμές κορύφωσης της δουλειάς εργάζονταν περισσότερα από 100 κάτοικοι της Αγιάσου, από τους οποίους πάνω από 70 γυναίκες. «Τα φυγοκεντρικά εργοστάσια λαδιού απαξίωσαν την παλιά παραδοσιακή μέθοδο παραγωγής λαδιού. Κοντά σε αυτήν απαξιώθηκε στις αρχές του νέου αιώνα και ο τσουρχανάς που μάταια προσπαθούσε να παράξει κάτι σχετικό με την παλιά του λειτουργία. Πάει... ερήμωσε» λέει.

Η κ. Τούλα Μακρέλλη, πρόεδρος της ΑΜΚΕ Visit Agiasos λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ πως ο τσουρχανάς, τοπόσημο της Αγιάσου μπορεί να ξαναζήσει. Όχι για να παράξει ελαιόπανα, τρίχινους διαδρόμους για εκκλησιές, «τσελβόλ» και ταγάρια αλλά σαν ένας σύγχρονος χώρος που θα αναδεικνύει την παράδοση και την οικονομική και βιομηχανική ιστορία του χωριού. 

Σε αυτή την κατεύθυνση εργάζεται η ΑΜΚΕ καταγράφοντας τις μαρτυρίες των εν ζωή ακόμα εργαζομένων. «Ελάχιστα τέτοια εργοστάσια έχουν σωθεί με τον εξοπλισμό τους» λέει. Και προτείνει την αναβίωση της παραδοσιακής υφαντικής, δηλαδή των επαναχρήση του τσουρχανά ως χώρο εκπαίδευσης στις παραδοσιακές τέχνες, αλλά και σαν χώρος πολιτισμού. «Έχουμε, καταλήγει, ένα πολύ σημαντικό χώρο βιομηχανικής αρχαιολογίας. Ας μην τον χάσουμε».

 

ΦΩΤΟ ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΗΛΙΑΣ ΜΑΡΚΟΥ

Γνωριμία με το Γεωπάρκο Ψηλορείτη στο Ζαρό

 Γνωριμία με το Γεωπάρκο Ψηλορείτη στο Ζαρό!

ΣΑΒΒΑΤΟ 29 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ | ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΖΑΡΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ | 18:30- 20:30

To Ψηλορείτης Παγκόσμιο Γεωπάρκο Unesco - Psiloritis Unesco Global Geopark και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ζαρού σας προσκαλούν σε ένα απόγευμα γνωριμίας με το Γεωπάρκο Ψηλορείτη, στο Ζαρό Ηρακλείου! Το πρόγραμμα απευθύνεται σε μικρούς και μεγάλους, με δράσεις για παιδιά αλλά και ομιλία- συζήτηση με το Δρ. Χ. Φασουλά, Γεωλόγο ΜΦΙΚ, ΕΔΙΠ Παν/μίου Κρήτης και Πρόεδρο του Παγκόσμιου Γεωπάρκου UNESCO Ψηλορείτη.

Η είσοδος είναι ελεύθερη σε όλες και όλους όσοι θα ήθελαν να μάθουν αλλά και να μοιραστούν περισσότερα για το Γεωπάρκο μας και την περιοχή!

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

18:30- 19:15

-Εκπαιδευτική δράση για παιδιά με τίτλο «Ποιος ζει εδώ;»: οι διαφορετικές μορφές των ανθρακικών πετρωμάτων ως βάση για την άγρια ζωή και τις ανθρώπινες δραστηριότητες στον Ψηλορείτη,

- Παράλληλη προβολή της ψηφιακής έκθεσης μαθητικών έργων Γυμνασίου & Λυκείου «Ο Ψηλορείτης μέσα από τα μάτια της νέας γενιάς»: φωτογραφία, ποίηση, ζωγραφική, δημιουργική γραφή και βίντεο.

19:15- 20:30

- "Γεωλογικά χαρακτηριστικά & ιδιαιτερότητες της περιοχής", Δρ. Χαρ. Φασουλάς- Γεωλόγος ΜΦΙΚ, ΕΔΙΠ Παν/μίου Κρήτης, Πρόεδρος Παγκόσμιου Γεωπάρκου UNESCO Ψηλορείτη,

- Συζήτηση- ενημέρωση για το Γεωπάρκο Ψηλορείτη.

Γνωριμία με το Γεωπάρκο Ψηλορείτη στο Ζαρό

Με «Το μαύρο γάλα της ήττας», ο Πάνος Νιαβής επιστρέφει, τρία χρόνια μετά το «Δέκα Πόντους Μαύρο Χιόνι»

 Με «Το μαύρο γάλα της ήττας», ο Πάνος Νιαβής επιστρέφει, τρία χρόνια μετά το «Δέκα Πόντους Μαύρο Χιόνι», με το δεύτερο μέρος της τριλογίας του. Ο τρισυπόστατος Γίας Λιοκής —με τις ετερωνυμίες Σέτος Παμούρας και Λιόσκα Αμπράμοβιτς, ο άντρας της Δασιάς— επιστρέφει από τον θάνατο ως ο ισχυρός εκδότης που καθορίζει τα λογοτεχνικά πράγματα της χώρας. 

Ο Σέτος γυρίζει από τη Μακρόνησο, ο Λιόσκα από τη Μόσχα, αξιωματικός ειδικών αποστολών της Κα Γκε Μπε. Το εγκεφαλικό, από ενοχές για τη γυναίκα που εγκατέλειψε και για την κόρη του, τον φέρνει σ’ ένα γηροκομείο — όπου τον περιμένουν η Ντορουντίνα, εγγονή της Δασιάς, και η νεαρή Ρωσίδα φυσικοθεραπεύτρια Ντούσκα. Εκεί, μέσα σ’ ένα τοπίο μαγικού ρεαλισμού, ξεδιπλώνεται μια ιστορία ενοχών, ιδεολογικού απολογισμού και ύστατης μεταμέλειας.

«…Ο αντίλαλός τους διάφανος κι αόρατος σαν αέρας με πήρε στα κάποτε στιβαρά τους χέρια και με ακούμπησαν στη ροή του ποταμού και στην ιστορική μου μοίρα: Το κιβούρι μου επέπλεε κλειστό και παιχνίδιζε στις κλίσεις και στους μαιάνδρους του ποταμού. Οι δάδες των κατιόντων φούντωσαν πάλι κι έσπρωχνε ο καθένας το κιβούρι μου προς την όχθη των γεγονότων, όπως τα διαστρέβλωνε η ιδεολογική του μονομέρεια. Ένιωσα τη θέρμη του φανατισμού τους να αγγίζει την παγωνιά μου και τρόμαξα!..»

Με χειρουργική ακρίβεια, ο Πάνος Νιαβής αναμοχλεύει ιστορικά ζητήματα και υπαρξιακές αγωνίες ενός πρωταγωνιστή ευνουχισμένου σωματικά και πνευματικά, υποχείριου του δογματισμού του — ώσπου το εγκεφαλικό του γίνεται το σημείο μιας καθαρτικής αναμέτρησης. Απολογισμός, ιδεολογικές συγκρούσεις με τις άλλες του δύο υποστάσεις, βυθισμένος στη θλίψη και τη μελαγχολία, που απαλύνονται από τη συνάντηση με τα δύο κορίτσια της ιστορίας, την Ντορουντίνα και την Ντούσκα.

Μια ιστορία μνήμης του Γία Λιοκή, που παίρνει ανάσα από τη λυτρωτική δύναμη του έρωτα και της αγάπης, μέσα στα ερείπια της προσωπικής του ήττας.

Βιογραφικό 

Ο Πάνος Νιαβής γεννήθηκε το 1956 στον Μάραθο Ευρυτανίας, εκεί όπου τα βουνά σμιλεύουν πόνους ή σιωπές και η μνήμη βαραίνει σαν την πέτρα. Το 1977 αποφοίτησε από τη Σχολή Πλοιάρχων Εμπορικού Ναυτικού και ταξίδεψε ως το 1983 στις θάλασσες του κόσμου. Η βιοποριστική ανάγκη της θάλασσας έγινε ταυτόχρονα παράθυρο θέασης σε εβδομήντα πέντε χώρες, σε πολιτισμούς και πολιτικά συστήματα. Θέαση και επαφή που διέλυσαν μέσα του ιδέες, θεωρίες και πίστεις, στρέφοντας την προσοχή του από τα οράματα στον Άνθρωπο Α

πό το 1988 ζει στο Ηράκλειο Αττικής. Εργάζεται στον χώρο της ναυτιλίας. Ποιητής και συγγραφέας στέκεται ανάμεσα στη μνήμη και τη νοσταλγία, δίνοντας φωνή στους αφανείς. Με τις

λέξεις του σηκώνει τ’ άβατο της σιωπής, χαράζοντας το δικό του ίχνος στην ποίηση και την πεζογραφία. Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές «Ο μαύρος κότσυφας στο χιόνι» (εκδ. Samizdat, 2015) και «Η Τριγωνομετρία των Παθών» (εκδ. Μελάνι, 2018). Το 2021 κυκλοφόρησαν, σε μετάφραση του ίδιου, 31 ποιήματα της μεγάλης Αργεντινής ποιήτριας Αλφονσίνα Στόρνι με τίτλο «No Μe olviden – Μη με ξεχάσετε στο φιλιατρό της λήθης» (εκδ. Παρουσία). Το 2022 εκδόθηκε το πρώτο μέρος της μυθιστορηματικής του τριλογίας «Δέκα Πόντους Μαύρο Χιόνι» (εκδ. Αρμός).

Εκδόσεις Αρμός Μαυροκορδάτου 11, 106 78 Αθήνα, 210 3304196 armosbooks.gr, info@armosbooks.gr

Επίδομα παιδιού: Ανοίγει την Παρασκευή η πλατφόρμα Α21

 Η ηλεκτρονική πλατφόρμα Α21 - Επίδομα Παιδιού, ανοίγει την Παρασκευή (28/11) και ώρα 8 το πρωί, για την υποβολή αιτήσεων, σύμφωνα με το υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας και τον ΟΠΕΚΑ.

Η πλατφόρμα θα δέχεται νέες αιτήσεις ή τροποποιήσεις υφισταμένων έως τη Δευτέρα (1/12) και ώρα 18:00 για την εκκαθάριση της 6ης δόσης του επιδόματος.

Το δικαιούμενο ποσό θα υπολογιστεί βάσει των εξαρτώμενων τέκνων που θα δηλωθούν στην αίτηση Α21 έτους 2025 και του συνολικού οικογενειακού εισοδήματος που οι δικαιούχοι είχαν το φορολογικό έτος 2024.

Επισημαίνεται ότι μεταξύ των προϋποθέσεων που θα ελέγχονται για τη χορήγηση του επιδόματος παιδιού είναι: η φοίτηση των εξαρτώμενων τέκνων στην υποχρεωτική εκπαίδευση -από το προνήπιο έως και το Γυμνάσιο- καθώς και η επάρκεια φοίτησης.

Στην αίτηση Α21 πρέπει να καταχωρηθούν απαραιτήτως στα σχετικά πεδία:

- τα στοιχεία της Σχολικής Μονάδας,

- η τάξη και ο Αριθμός Μητρώου του τέκνου που φοιτά στην υποχρεωτική εκπαίδευση.

Εάν διασταυρωθούν όλα τα στοιχεία του/της μαθητή/τριας, η αίτηση μπορεί να προχωρήσει κανονικά. Εάν δεν διασταυρωθούν εμφανίζεται σχετική επισήμανση και ο αιτών καλείται να επισυνάψει στην ηλεκτρονική αίτηση Α21 το απαραίτητο δικαιολογητικό.

Για να ολοκληρωθεί η αίτηση πρέπει να υποβληθεί. Αίτηση που έχει αποθηκευτεί προσωρινά θεωρείται μη υποβληθείσα και δεν λαμβάνεται υπόψη.

https://www.protothema.gr/

Τα κτίρια του ιταλικού ναυαρχείου, η «Αποικία Ψυχοπαθών Λέρου»

  Ένα ατελείωτο συγκρότημα κτηρίων με ιταλική αρχιτεκτονική που μοιάζει σαν σκηνικό κάποιας ταινίας έχει μείνει αφημένο στην τύχη του εδώ και χρόνια, ενώ θα έπρεπε να προστατεύεται ως κομμάτι της Ιστορίας.

 Παλιότερος στρατώνας των αεροπόρων της ιταλικής αεροναυτικής βάσης, το σύμπλεγμα αυτό κτηρίων στην πορεία μετατράπηκε σε μια τρομακτική αποικία ψυχών, αφού οι ψυχικά ασθενείς που έμεναν εδώ ήταν αυτοί που είχαν εγκαταλειφθεί από τα συγγενικά τους πρόσωπα και νοσηλεύονταν στα ψυχιατρικά ιδρύματα της Ελλάδος για πάνω από χρόνο χωρίς κανείς να τους αναζητήσει (συγκλονιστικό το βιβλίο της πανεπιστημιακού Νένης Πανουργιά, Λέρος-Η γραμματική του εγκλεισμού, Εκδόσεις Νεφέλη). 

Η πλειοψηφία δε του προσωπικού ήταν ντόπιοι αφού δεν υπήρχε επί σειρά ετών καμία επιστημονική υποστήριξη και έπρεπε να φτάσουμε στη δεκαετία του ’80 για να οργανωθεί μια πιο συνεπής μεταχείριση τους: γι’ αυτό είχαν φτάσει εδώ πρωτοπόροι εκφραστές της αντι-ψυχιατρικής, όπως ο Γκατταρί, που υποστήριζαν την ελευθερία των τροφίμων. 

Το τμήμα Λέπιδων του ΚΘΛ σε φωτογραφία του 1930 (Αεροπορική Ιταλική Βάση).

Επτά μήνες μετά την επίσημη ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου (7 Μάρτη 1948) με την Ελλάδα, στις 24 Οκτώβρη, ο Παύλος Γκλύξμπουργκ και η Φρειδερίκη επισκέπτονται τη Λέρο, μαζί με ανώτατους στρατιωτικούς και εκπροσώπους των διοικήσεων των στρατοπέδων της Μακρονήσου, της Λάρισας και της Θεσσαλονίκης και επιλέγουν τα μισοκατεστραμμένα από τους βομβαρδισμούς του 1943, κτίρια της Αεροναυτικής Βάσης Gianni Rossetti της ιταλικής Διοίκησης Λέρου, στο Λακκί, στα Λέπιδα, για να στεγαστούν τα κτίρια του συγκροτήματος των Βασιλικών Τεχνικών Σχολών, της μεγαλύτερης Παιδόπολης. 

Ένα στρατόπεδο που θα συγκέντρωνε «τα ανταρτόπαιδα, τα παιδιά των συμμοριτών, των φυλακισμένων, των αντεθνικώς δρώντων, των ΕΑΜβούλγαρων, των απάτριδων».

Το 2015 ιδρύθηκε hotspot για τους πρόσφυγες και είναι πραγματικά οδυνηρό να σκέφτεσαι ότι αυτό το εντυπωσιακό συγκρότημα ουσιαστικά φτιάχτηκε για να λειτουργεί ως μια αποικία ψυχών και τραυματισμένων ανθρώπων. 

Εντυπωσιακό, όμως, αρχιτεκτονικά όπως τα περισσότερα κτήρια της Λέρου που έστησαν εδώ ακολουθώντας τις πιο μοντέρνες αρχιτεκτονικές τάσεις οι Ιταλοί.

Το 1957 διαμορφώθηκε η ιδέα να μετατραπούν τα άδεια κτίρια του ιταλικού ναυαρχείου στη Λέρο σε μια αποικία ψυχικά ασθενών µε στόχο την απασχόλησή τους σε γεωργικές ασχολίες.

Το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Λέρου ιδρύθηκε µε τα Βασιλικά Διατάγματα στις 28/5/57 και δέχτηκε τους πρώτους 300 ασθενείς στις 2/1/1958 από το Λοιµοκαθαρτήριο Αθηνών, που είχαν μεταφερθεί εκεί από το Δαφνί το 1953. 

Η επιλογή των ασθενών έγινε µε κριτήριο την έλλειψη επισκέψεων από συγγενικά πρόσωπα στα ιδρύματα όπου νοσηλεύονταν για διάστημα μεγαλύτερο των 12 μηνών.

Σιγά σιγά ο αριθμός των ασθενών πολλαπλασιάστηκε, διότι μεταφέρθηκαν εκεί ασθενείς από τα ψυχιατρεία της Θεσσαλονίκης, των Χανίων και της Κέρκυρας. Η πρώτη ονομασία του Ψυχιατρείου ήταν «Αποικία Ψυχοπαθών Λέρου» µε έδρα το Λακκί και δύναμη 650 κλινών. 

Το 1980 οι νοσηλευόμενοι έφθασαν τους 2000, το 1988 στους 1150 ενώ το 1991 ήταν 991. Στις αρχές τους 1980 το προσωπικό του ψυχιατρείου της Λέρου ανερχόταν σε χίλια περίπου άτομα, αν και ο αριθμός των ψυχιάτρων ήταν µόνο δύο.

Η πλειοψηφία του προσωπικού, που είχε φυλακτικό ρόλο, προήλθε απ' τον ντόπιο πληθυσμό, ενώ για πολλά χρόνια ήταν ανύπαρκτη η επιστημονική στήριξη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ενίσχυση του ιδρυματισμού και των άθλιων συνθηκών διαβίωσης των εγκλείστων, αφού δεν υπήρχε θεραπευτικό πλάνο.

https://www.lifo.gr/

https://www.imerodromos.gr/