Η Κρητική Επανάσταση Του 1866 - 1868 Και Η Ρωσία

 Με απόφαση της Διάσκεψης του Λονδίνου, το 1830, η Κρήτη έμεινε στην κυριαρχία της Τουρκίας. Στα 30 ακόλουθα χρόνια, οι Κρήτες τρεις φορές ξεσηκώθηκαν, απαιτώντας την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. 

Το 1862 εκθρονίστηκε ο Οθωνας, δημιουργήθηκε ευνοϊκή κατάσταση για την πραγματοποίηση των σχεδίων των Κρητών. Η ένωση των Ιονίων Νήσων με την Ελλάδα ενίσχυσε τις ελπίδες του κρητικού λαού για την επιτυχία του απελευθερωτικού του αγώνα.

Το Μάη του 1866, οι κάτοικοι της Κρήτης έστειλαν στην Κωνσταντινούπολη αναφορά, με την απαίτηση να πραγματοποιηθούν οι διοικητικές και δικαστικές μεταρρυθμίσεις, που είχε προ πολλού υποσχεθεί ο σουλτάνος.

Στην αρνητική απάντηση του σουλτάνου ο κρητικός λαός ξεσηκώθηκε, σχημάτισε προσωρινή κυβέρνηση, που ανακήρυξε την ένωση της Νήσου με την Ελλάδα.

Απ' την Ελλάδα, τις βαλκανικές χώρες, τη Ρωσία, την Ιταλία και τη Γαλλία, πολλοί φιλέλληνες δημοκράτες έσπευσαν εθελοντές να βοηθήσουν το λαό της Κρήτης. Οχι μικρή βοήθεια, στον αγώνα των Κρητών πρόσφερε και η Ρωσία.

Ασχετα με τους σκοπούς που έβαζε η τσαρική διπλωματία, η στάση και οι ενέργειες της ρωσικής κυβέρνησης ευνοούσαν την επανάσταση. Για να πιέσει την τουρκική κυβέρνηση να κάνει υποχωρήσεις απέναντι στους Κρήτες επαναστάτες και να παραχωρήσει αυτονομία στην Κρήτη, το 1866 έστειλε προς το Νησί ρωσικό πολεμικό πλοίο. Στο μεταξύ, επιδίωκε να πετύχει και τη συγκατάθεση των Μεγάλων Δυνάμεων.

Στα τέλη του 1866, αρχές 1867, ο Ρώσος πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη, στρατηγός Ιγνάτιεφ, πρότεινε στις Δυτικές Δυνάμεις σχέδιο μεταρρυθμίσεων, που ήταν απαραίτητο να εφαρμοστούν στην Οθωμανική αυτοκρατορία και στην Κρήτη. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Α. Γορτσακόφ διεξήγαγε μακρές διαπραγματεύσεις με τους εκπροσώπους των Μεγάλων Δυνάμεων, επιδιώκοντας τη συγκατάθεσή τους να ενεργήσουν από κοινού για την παραχώρηση της Κρήτης στην Ελλάδα.

Τον Απρίλη του 1867, σαν αποτέλεσμα της σύσκεψης μεταξύ της Ρωσίας, της Γαλλίας, της Βορειογερμανικής Ενωσης και της Ιταλίας, στάλθηκε νότα στη σουλτανική κυβέρνηση, με την οποία προτείνονταν στο σουλτάνο η διεξαγωγή δημοψηφίσματος, με το οποίο ο κρητικός λαός θα εξέφραζε τη θέλησή του σχετικά με την τύχη του.

Ηεξέγερση της Κρήτης βρήκε τη συμπάθεια του ρούσικου λαού και υποστηρίχτηκε ποικιλότροπα από όλα τα στρώματα της ρωσικής κοινωνίας, παρά τις αντίξοες συνθήκες που επικρατούσαν τότε στην τσαρική Ρωσία.

Από το Σεπτέμβρη του 1866 άρχισε να αναπτύσσεται σ' όλη τη Ρωσία ένα πλατύ κίνημα υποστήριξης της εξεγερμένης Κρήτης, να γίνονται έρανοι για την ενίσχυση των επαναστατών και των οικογενειών τους. 

Είχαν δημιουργηθεί ειδικές επιτροπές δίπλα στα δημοτικά συμβούλια, στις διευθύνσεις εφημερίδων και περιοδικών, στις εκκλησίες και τα μοναστήρια, όπως στις εφημερίδες της Μόσχας "Μοσκβά", "Μοσκόβσκιγιε Βέτομτσι", "Τσουντόβιι Μοναστίρ" κλπ. Η εφημερίδα "Οντέσκι Βέστνικ" έγραφε: "Οι έρανοι για τους Κρήτες διεξάγονται στη Μόσχα με εξαιρετική επιτυχία. Μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα συγκεντρώθηκαν 29.147 ασημένια ρούβλια...".

Την κύρια μάζα του κινήματος για την υποστήριξη των επαναστατών της Κρήτης την αποτελούσαν οι φοιτητές, οι βιοτέχνες, οι αγρότες, ο κατώτερος κλήρος, οι κατώτεροι και μεσαίοι υπάλληλοι.

Δραστήριο μέρος στο κίνημα αλληλεγγύης προς τους Κρήτες πήρε η ρωσική διανόηση. Το Γενάρη του 1867, οργανώθηκε στη Μόσχα στο, "Ελληνικό Μοναστήρι", πανηγυρική συγκέντρωση, αφιερωμένη στη μνήμη των Κρητών ηρώων που έπεσαν στο Αρκάδι. Το παράνομο περιοδικό "Κόλοκολ", όργανο των Ρώσων δημοκρατών, που εκδιδόταν στο Λονδίνο από τον Αλέξανδρο Γκέρτσεν, χαρακτήρισε τη συγκέντρωση στο "Ελληνικό Μοναστήρι" της Μόσχας σαν ένα από τα λαμπρά γεγονότα της κοινωνικής ζωής της Ρωσίας. 

Ο Γκέρτσεν ονόμασε τη συγκέντρωση αυτή "πνευματική επαναστατική διαδήλωση" αλληλεγγύης του ρωσικού λαού προς τους εξεγερμένους Κρήτες και επέκρινε την πολιτική των κυβερνώντων κύκλων της Ρωσίας, οι οποίοι, φοβούμενοι τις λαϊκές εκδηλώσεις, προσπάθησαν να εμποδίσουν την εκδήλωση. Να τι έγραφε τον Απρίλη του 1867: "...Είμαστε ανεπιφύλακτα στο πλευρό των Ελλήνων της Κρήτης, που θέλουν την ένωσή τους με την Ελλάδα. Οι πεποιθήσεις μας δεν εξαρτώνται από το γεωγραφικό μήκος και πλάτος. Γι' αυτό και χαιρετίζουμε αδελφικά τους Ελληνες της Κρήτης...".

Το Φλεβάρη του 1867 άνοιξε έκθεση έργων, με θέμα την επανάσταση της Κρήτης, του Ρώσου ζωγράφου Ιβάν Αϊβαζόβσκι στη Θεοδόσια, όπου ζούσε και όπου υπήρχε σημαντική ελληνική παροικία. Οι εισπράξεις διατέθηκαν υπέρ της Κρήτης.

Σε όλο το χρονικό διάστημα από το 1867 - 1868 σε πολλές πόλεις της Ρωσίας: Στην Πετρούπολη και τη Μόσχα, στην Οδησσό και το Κίεβο, στα βιβλιοπωλεία πωλούνται πορτρέτα του ηγούμενου Γαβριήλ και φωτογραφίες του πλοίου "Πανελλήνιον", που μετέφερε στους εξεγερμένους Κρήτες, τρόφιμα και πολεμοφόδια από την Ελλάδα.

Επίσης ανεκτίμητες είναι οι υπηρεσίες και η βοήθεια που έδωσε η μοίρα του ρωσικού πολεμικού στόλου, με διοικητή τον ναύαρχο Ιβάν Μπιτακόφ. Στη διάρκεια της επανάστασης και μετά την ήττα της, σύμφωνα με στοιχεία, στα ρωσικά πλοία βρήκαν καταφύγιο και μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα περί τους 25.000 Κρητικούς. 

Πολλοί επαναστάτες με την ήττα βρήκαν καταφύγιο στη Ρωσία, όπου ζήσανε πολλά χρόνια και βοηθήθηκαν απ' τη ρωσική κυβέρνηση. Ανάμεσα σ' αυτούς ήταν ο οπλαρχηγός των Κρητών Χατζημιχάλης, ο Παναγιώτης Σεργάνης, ο Δημήτρης Σπαντάκης και πολλοί άλλοι.

Ο ελληνικός Τύπος της εποχής αναγνώριζε και χαιρετούσε τη βοήθεια που πρόσφερε ο ρωσικός λαός στην υπόθεση της εξεγερμένης Κρήτης. Ετσι, σε άρθρο της ελληνικής εφημερίδας "Κλειώ", που έβγαινε στην Τεργέστη, μεταξύ των άλλων έγραφε: "Από τις όχθες του Νέβα ως τον Οκα, απ' τον Αρχάγγελο ως τις κορυφές του Καυκάσου, η Ρωσία ξεσηκώθηκε, υπερασπιζόμενη τον άνισο αγώνα των Κρητών, προσφέροντας τη μεγαλόψυχη βοήθειά της στους υπερασπιστές της ελευθερίας".

Ανεκτίμητη είναι η βοήθεια του μεγάλου ρωσικού λαού προς τον ελληνικό λαό και ύστερα από τη Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση.

Η σοβιετική κυβέρνηση, με πρωτοβουλία του ίδιου του Λένιν, παραιτήθηκε από τα χρέη της Ελλάδας προς την τσαρική Ρωσία και τις διομολογήσεις (Αγιο Ορος κλπ.). Η Σοβιετική Ενωση στάθηκε πάντα στο πλευρό του λαού μας, στον αγώνα του, ενάντια στον ντόπιο φασισμό. Και όταν ο ιταλικός φασισμός και κατόπιν ο γερμανικός επιτέθηκαν στη χώρα μας ύπουλα, η Σοβιετική Ενωση και η κυβέρνησή της διαμαρτυρήθηκε έντονα.

Η Σοβιετική Ενωση μεταπολεμικά υποστήριξε θερμά τη δίκαιη απαίτηση της χώρας μας, όπως ήταν η επιστροφή των Δωδεκάνησων, στάθηκε στο πλευρό του λαού μας στην πάλη του στα μαύρα χρόνια της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Ανεκτίμητη υπήρξε και η θέση της για το Κυπριακό και η βοήθεια στο λαό της Κύπρου.

Η αντίδραση του τόπου μας, κακόβουλα και εσκεμμένα, αγνοεί τη βοήθεια του ρωσικού λαού στην περίοδο των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων του ελληνικού λαού, καθώς και την ανεκτίμητη βοήθεια του σοβιετικού λαού στις πιο δύσκολες στιγμές που περνούσε η πατρίδα μας, στην περίοδο της φασιστικής κατοχής.

Ο ελληνικός λαός, όμως, δεν ξεχνάει και ούτε θα ξεχάσει ποτέ τη μεγάλη και ανιδιοτελή βοήθεια του ρωσικού και του σοβιετικού λαού και πάντα θα είναι ευγνώμων γι' αυτήν τη βοήθεια.

Μαίρη ΖΙΩΓΑ

Δρ. Ιστορίας

Η εξέγερση της Κρήτης βρήκε τη συμπάθεια του ρούσικου λαού και υποστηρίχτηκε ποικιλότροπα από όλα τα στρώματα της ρωσικής κοινωνίας, παρά τις αντίξοες συνθήκες που επικρατούσαν τότε στην τσαρική Ρωσία

ΠΗΓΗ www.rizospastis.gr/