Η Λιγόρτυνος Του Δήμου Αρχανών-Αστερουσίων

  Η Λιγόρτυνος είναι χωριό και έδρα ομώνυμης Κοινότητος του Δήμου Αρχανών-Αστερουσίων στην Περιφεριακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης. Ανήκε στην επαρχία Μονοφατσίου. Βρίσκεται στη βορειοδυτική πλευρά λόφου, με ωραία θέα προς την πεδιάδα της Μεσαράς.

Εκτός από την έδρα της, η Κοινότητα Λυγορτίνου περιλαμβάνει και τους οικισμούς Κεφαλάδος και Πλακιώτισσα. Η απογραφή του 2011 αναφέρει:

• Κεφαλάδος, ο (31)
• Λιγόρτυνος, η (372)
• Πλακιώτισσα, η (118)

Συνολικά η κοινότητα έχει 521 κατοίκους. 

Το τοπωνύμιο Λιγόρτυνος είναι προελληνικό. Έχουν βρεθεί μάλιστα ευρήματα από την υστερομινωική εποχή, που βρίσκονται σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου. 

Οι σημερινοί κάτοικοι έχουν καταγωγή από τη Μικρά Ασία (Καισάρεια, Πόντος, Ικόνιο) και ένα ποσοστό περίπου 120 ατόμων από τα Ανώγεια Μυλοποτάμου (όπως και της Πλακιώτισσας) .

 

Οι Μικρασιάτες εγκαταστάθηκαν το 1923. Οι νέοι κάτοικοι σύντομα προσαρμόστηκαν στη γλώσσα και τα πολιτισμικά στοιχεία του τόπου και εξομοιώθηκαν με το γηγενές στοιχείο. 

 

Σε συμβόλαιο του 1271 το βρίσκουμε Legordine και ανήκε στο φέουδο του Λατινικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Μάλιστα, ενοικιάστηκε στον Ιάκωβο Μουδάτσο. Στις ενετικές απογραφές αναγράφεται Ligortino, με 193 κατοίκους στα τέλη του 16ου αιώνα. 

Στον Καστροφύλακα αναφέρονται και οι άλλοι οικισμοί, Chieffala, με 41 κατοίκους και Plachiotissa, με 94 κατοίκους. Όλα τα χωριά ήταν τουρκοχώρια κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.

 Το 1834 κατοικούσαν 15 οικογένειες Τούρκων στη Λιγόρτυνο, 2 στην Πλακιώτισσα και 8 στους Κεφαλάδες. Οι αντίστοιχοι κάτοικοι στην απογραφή του 1881 ήταν 163 , 38 και 39, όλοι Τούρκοι. Το 1900 υπήχθη στο Δήμο Χάρακα. 

 

 Οι κάτοικοι ασχολούνται ιδίως με την αμπελοκαλλιέργεια και την ελαιοκομία, όπως επίσης και με την κτηνοτροφία, ενώ καλλιεργούνται και δημητριακά και καπνά.

 Στην περιοχή του χωριού λειτουργεί τυροκομείο, νηπιαγωγείο και Δημοτικό σχολείο. Η οικονομία του χωριού βασίζεται κυρίως στο λάδι και στη σταφίδα. Παλιότερα οι κάτοικοι ασχολούνταν και με την αγγειοπλαστική. 

 

Οι κάτοικοι ασχολούνται ιδίως με την αμπελοκαλλιέργεια και την ελαιοκομία, όπως επίσης και με την κτηνοτροφία, ενώ καλλιεργούνται και δημητριακά και καπνά. 

Στην περιοχή του χωριού λειτουργεί τυροκομείο, νηπιαγωγείο και Δημοτικό σχολείο. Η οικονομία του χωριού βασίζεται κυρίως στο λάδι και στη σταφίδα. Παλιότερα οι κάτοικοι ασχολούνταν και με την αγγειοπλαστική. 

 

 Ενεργός είναι ο πολιτιστικός σύλλογος του χωριού, ο οποίος έχει καταστήσει το χωριό παραδοσιακό οικισμό, με εκδηλώσεις, καλαίσθητες παρεμβάσεις στους δρόμους (λιθόστρωτοι) και αναδεικνύοντας μνημεία, όπως το παλιό υδραγωγείο. 

Στη νότια πλευρά του οικισμού σώζονται τα ερείπια κατάγραφου ναού (Αγία Τριάδα), από τα βυζαντινά χρόνια. Κεντρικός ναός είναι ο Άγιος Χαράλαμπος.