12 Μαρτίου 1885 Ιδρύθηκε Το Διάσημο Ψαροχώρι Της Αγίας Γαλήνης

  της Εύας Λαδιά

Η Αγία Γαλήνη βρίσκεται 61χλμ νοτιοανατολικά του Ρεθύμνου και 68χλμ νοτιοδυτικά του Ηρακλείου, βρίσκεται δηλαδή στη νότια Κρήτη περίπου στο μέσο του νησιού.

Η Αγία Γαλήνη, με το περίεργο αλλά και ταιριαστό όνομα, είναι ένα μικρό δαιδαλώδες χωριό χτισμένο αμφιθεατρικά με άσπρα σπιτάκια, που περιτριγυρίζεται από τρία βουνά, το όρος Ασιδέρωτο, τον Κέδρο και τον Ψηλορείτη, και ανοίγει σε ένα όμορφο και γραφικό λιμανάκι που είναι ιδιαίτερα πολυσύχναστο και γεμάτο κίνηση κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Αυτό που κάνει την Αγία Γαλήνη ξεχωριστή είναι η αμφιθεατρική διάταξη των σπιτιών, που προσφέρει υπέροχη θέα προς το λιμάνι και τον κόλπο της Μεσσαράς, ενώ εξίσου όμορφη είναι η θέα από το λιμάνι προς το χωριό που στέκεται πάνω στο λόφο, ειδικά το σούρουπο και τη νύχτα.

Η Αγία Γαλήνη, το άλλοτε ψαροχώρι και σήμερα μια διάσημη τουριστική γωνιά, ιδρύθηκε 12 Μαρτίου 1885.

 Πρώτη πηγή ο Προμηθέας

Αρχικά αυτό μας το γνώρισε μια εργασία του ακούραστου ερευνητή Σέργιου Μανουρά στο περιοδικό «Προμηθέας Πυρφόρος» (τεύχος 37).

Η εργασία του επιφανούς λογίου στηριζόταν σε μια επιστολή που είδε το φως της δημοσιότητας, στην εφημερίδα του Ρεθύμνου «Αρκάδιον» και στη μεταγενέστερη εφημερίδα «Ο Τύπος» τον Μάρτη του 1885.

Στην επιστολή αυτή λοιπόν με ημερομηνία 12 Μαρτίου 1885, δέκα άτομα που υπογράφουν κάνουν γνωστή την ίδρυση της Αγίας Γαλήνης και καλούν κάθε ενδιαφερόμενο να πάει εκεί και να κτίσει σπίτι ή μαγαζί.

Και φαίνεται πως το κάλεσμα είχε απήχηση αν κρίνουμε από τη σημερινή άνθιση της περιοχής.

Μια σπουδαία μελέτη

Αργότερα έφθασε στα χέρια μας ένα βιβλίο που υπογράφει ο Εμμανουήλ Αυγουστάκης (Β' Γυμνασιάρχης) με τίτλο «Η Αγία Γαλήνη» (Εκδόσεις Μπεργαδή 1983).

Κι εκεί πια ο εκλεκτός συγγραφέας μας δίνει εξαιρετικές πληροφορίες για την προϊστορία και εξέλιξη του χωριού.

Φαίνεται να έκανε ο ίδιος σημαντική έρευνα αν κρίνουμε από τα στοιχεία που παραθέτει. Και αναφέρει μεταξύ άλλων:

Μια ομηρική πόλη

Ότι η Αγία Γαλήνη είναι αρχαία πόλη μία από τις εκατό ομηρικές είναι βέβαιο. Αυτό προκύπτει και από έγγραφα της Υπηρεσίας Αρχαιοτήτων, που έστειλε για διαφορετικές αιτίες στην τότε Κοινότητα. Αναφερόμαστε στα έτη 1965 και 1973.

Σύμφωνα με τον Ευάγγελο Βεργαδή, που διετέλεσε Γραμματέας, η Αγία Γαλήνη κτίστηκε το 449-450 μ.Χ. Αυτό προκύπτει και από το περιοδικό «Αγία Γαλήνη» που εκδίδει στην Αθήνα ο εκεί σύλλογος Αγιογαληνιωτών από το 1981.

Δυο εκδοχές

Για την ονομασία του χωριού ο Εμμανουήλ Αυγουστάκης αναφέρει δυο εκδοχές εξίσου ενδιαφέρουσες.

Η μία είναι και ολίγον …σκανδαλιστική, αφού περιέχει και μια από τις τόσες ίντριγκες, που έγιναν αφορμή να αμαυρωθεί η λάμψη ιστορικών προσωπικοτήτων.

Για παράδειγμα η Πουλχερία αδελφή του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Θεοδοσίου του Β (408-450 μ.Χ.).

Από την αρχή δεν είχε «χωνέψει» τη νύφη της Αθηναΐδα, κόρη του φιλόσοφου Λεοντίου, εξαιρετικής καλλονής και αξιόλογης ελληνικής παιδείας. Και τι δεν έκανε για να πείσει τον αδελφό της ότι η Ευδοκία, όπως είχε μετονομασθεί η Αθηναΐδα, δεν ήταν άξια της αγάπης του. Και το πέτυχε. Η συζυγική αγάπη μεταβλήθηκε σε μίσος και η καημένη η Ευδοκία πήρε το δρόμο της εξορίας που είχε προορισμό την Αφρική.

Σώθηκαν από θαύμα

Καθώς το ιστιοφόρο πλησίαζε στην παράλια πόλη Σουλία, νότια της Κρήτης ξέσπασε φοβερή θαλασσοταραχή. Ακόμα και οι ψημένοι στην αλμύρα θαλασσόλυκοι τα χρειάστηκαν.

Τότε η εξόριστη αυτοκράτειρα ζήτησε από το πλήρωμα να πλησιάσουν κοντύτερα στη στεριά και να δεηθούν στην Υπέρμαχο Στρατηγό. Κι αν τους γαληνέψει τη θάλασσα να κτίσουν κι εκκλησία. Το θαύμα έγινε και οι παρ ολίγον ναυαγοί έσπευσαν να εξιστορήσουν στον άρχοντα της Σουλίας, το γεγονός, ζητώντας την άδεια για την εκπλήρωση του τάματος. Έτσι άρχισε να κτίζεται βόρεια από τη σημερινή κωμόπολη η Παναγία Αγία Γαλήνη.

Η αυτοκράτειρα έμεινε να επιβλέπει τις εργασίες, μέχρι που ήρθε ένα μήνυμα να γυρίσει πίσω, γιατί ο σύζυγός της είχε πεθάνει. Εκείνη έφυγε αμέσως, αφού άφησε χρήματα για την ολοκλήρωση του έργου.

Ο Αυγουστάκης αναφέρει παρακάτω πως άλλες πληροφορίες για το όνομα του χωριού αναφέρουν ότι προήλθε από τη φράση «αεί γαλήνη» την οποία πιθανώς είπε η Ευδοκία, όταν κινδύνευσε από τη θαλασσοταραχή.

Έτσι κυριάρχησε το Αγία Γαλήνη και ξεχάστηκε η αρχαία Σουλία.

Κι άλλη εκδοχή

Κάποιοι άλλοι όμως πρεσβύτες Μελαμπιανοί έλεγαν «πάμε στον Αϊ Γαλήνη». Αυτό επέμενε να αναφέρει και ο Ιωάννης Βεργαδής πρώην πρόεδρος και το σπουδαιότερο, αυτό υποστήριζε ο περίφημος Νικόλαος Σταυρινίδης, μεταφραστής τουρκικών εγγράφων.

Και το βεβαίωσε στον Αυγουστάκη όταν εκείνος τον επισκέφτηκε για το λόγο αυτό στη Βικελαία τον Απρίλιο του 1982. 'Όνομα τέτοιου Αγίου πάντως δεν υπήρχε στο Αγιολόγιο της εκκλησίας μας. Το μυστήριο φωτίστηκε, λίγο αργότερα, όταν βρέθηκε μια μαρτυρία του 1394, στην οποία ο Ιωσήφ Βρυέννιος αναφέρει ότι στην Σουλία υπήρχε η μονή του Γαλήνιου Χριστού. Τα ίδιο αναφέρει και ο Chr. Buondelmondi το 1915.

Στη νεότερη εποχή Σαρακηνοί βεβήλωσαν την περιοχή χωρίς να εξαιρέσουν την εκκλησία Αγία Γαλήνη (σημερινή Κοίμηση της Θεοτόκου).

ΑΓΙΑ ΓΑΛΗΝΗ ΕΤΟΣ 1964

ΑΓΙΑ ΓΑΛΗΝΗ ΕΤΟΣ 1964

Οι πρώτοι κάτοικοι

Το 1884 κατέβηκαν από τις Μέλαμπες οι αδελφοί Αντώνιος και Ηλίας Μαμαλάκης. Αυτοί έγιναν οι πρώτοι οικιστές. Μάλιστα το πρώτο ρυμοτομικό σχέδιο στην Αγία Γαλήνη το έδωσε ο Ιωάννης Μαμαλάκης, Μελαμπιανός. Αυτός είχε ζήσει αρκετά χρόνια στη Σμύρνη κι εκεί είχε μορφωθεί και αποκτήσει περιουσία. Γύρισε όμως στον τόπο του και εκεί αφιέρωσε γνώσεις και χρήματα. Αυτόν, τον Σμυρνιό, όπως έμεινε να λέγεται ανάσταινε στις διηγήσεις του ο Ευάγγελος Μαμαλάκης, από τους σεβαστούς πρεσβύτες της περιοχής.

Το περιοδικό «Αγία Γαλήνη» αναφέρει σαν πρώτο οικιστή κάποιον Χαλκεδάκη, που τον ονομάζει Σμυρνιό. Ίσως να είναι το ίδιο πρόσωπο.

Πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία

Ιστορικά στοιχεία αναφέρουν επίσης ότι Μαμαλάκηδες και Χριστοφοράκηδες συνέβαλαν στην οικονομική άνθιση της περιοχής.

Άλλα ενδιαφέροντα, που αντλήσαμε από την σπουδαία έρευνα του Εμμανουήλ Αυγουστάκη είναι ότι το 1896 οι κάτοικοι εγκαταλείψανε το χωριό, γιατί κινδύνευσαν από αναρχικούς που δρούσαν στην περιοχή.

Το 1898 οι κάτοικοι επανήλθαν. Τον ίδιο χρόνο γεννήθηκε το πρώτο παιδί με το όνομα Ανδρέας Μηναδάκης του Μηνά. Ο δεύτερος μαθητής του χωριού γεννήθηκε το 1900 με το όνομα Βαγγέλης Μαμαλάκης του Ματθαίου.

Το διδακτήριο κτίστηκε το 1928 με προσωπική εργασία των κατοίκων και μικρή βοήθεια από το υπουργείο Παιδείας.

Το 1941 με διαταγή του Ναζί το σχολείο εκκενώθηκε βιαστικά χωρίς να προλάβει ο δάσκαλος να περισώσει το αρχείο του σχολείου.

Αληθινοί πατριώτες

Οι Αγιογαληνιώτες δεν απουσίασαν από κανένα προσκλητήριο της πατρίδας.

Σοβαρό ιστορικό στοιχείο επίσης είναι η έκρηξη που προκάλεσαν οι Γερμανοί στα πυρομαχικά της Αγίας Γαλήνης κατά την αποχώρηση τους το 1944. Ολόκληρη η περιοχή καλύφθηκε από σύννεφο σκόνης, ενώ τεράστιες πέτρες έπεφταν σαν το χαλάζι. Κι όμως ευτυχώς δεν υπήρξαν θύματα. Θαύμα που οι ντόπιοι απέδωσαν στη χάρη της Παναγίας και των Αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων.

Και να κλείσουμε το επετειακό της Αγίας Γαλήνης με ένα παραμύθι από τις λαογραφικές σελίδες που περιλαμβάνει ο εκλεκτός ερευνητής Αυγουστάκης στο βιβλίο του.

Μια φορά κι έναν καιρό

Ήταν ένας βασιλιάς κι είχε τρεις γιους και μια υπηρέτρια. Η Ρεβέκκα έτσι την έλεγαν ήταν πανέμορφη κι έκανε να την ερωτευθούν οι πρίγκιπες χωρίς όμως να ξέρει ο ένας του άλλου το πάθος.

Μια μέρα το πήραν απόφαση και παρουσιάστηκαν στον πατέρα τους ζητώντας το ίδιο πράγμα. Να παντρευτούν την Ρεβέκκα.

Ο πατέρας βρέθηκε σε δύσκολη θέση. Για να προλάβει αδελφοκτονία σπεύδει να καλέσει όλα τα κορίτσια του βασιλείου κάτω από το μπαλκόνι του παλατιού. Και λέει στους γιους του «Θα σας δώσω να ρίξετε ένα μήλο. Όποια κτυπήσει αυτή θα πάρετε γυναίκα». Έτσι κι έγινε. Ο πρώτος γιος πέτυχε μια κοπέλα που έστεκε δίπλα στη Ρεβέκκα. Και αυτή παντρεύτηκε. Ο δεύτερος στάθηκε τυχερός. Πέτυχε την αγαπημένη του κι επιτέλους την παντρεύτηκε. Ο τρίτος πέτυχε μια... λεμονιά. Από τη θυμό του την ξερίζωσε κι τι να δει; Στη ρίζα της ήταν μια πλάκα. Τη σηκώνει και βλέπει σκαλοπάτια. Κατεβαίνει περίεργος και βρίσκεται σε μια έρημη πολιτεία.

Μπαίνει σ' ένα σπίτι, βρίσκει έτοιμο τραπέζι και απόλυτη ερημιά. Κάθεται να φάει αλλά από τον πόνο του έβγαλε ένα «αχ».

Αμέσως παρουσιάζεται μια μαϊμού και τον ρωτά τι την θέλει. «Δεν σε φώναξα» λέει το βασιλόπουλο φοβισμένο, «Με φώναξες»επιμένει η μαϊμού. «Εμένα με λένε Άχ». Ο νέος είπε την ιστορία του κι εκείνη τον λυπήθηκε. Έφυγε για να ξαναγυρίσει σε λίγο σαν ωραιότατη κοπέλα. Παντρεύτηκαν και ζούσαν ευτυχισμένοι.

Πέρασε καιρός και μια μέρα το βασιλόπουλο ζήτησε να πάει να δει τους δικούς του. Εκείνη επέμενε να τον ακολουθήσει σαν μαϊμού. Μάταια προσπάθησε να της αλλάξει γνώμη.

«Αν έλθω σαν γυναίκα θα μετανιώσεις» τον προειδοποίησε η μαϊμού.

«Πάμε και δεν μετανοώ» επέμενε ο άνδρας της.

Ανέβηκαν στον πάνω κόσμο έκαναν χαρές οι δικοί του που τον είδαν, αλλά ο πατέρας του, όταν αυτός ζήτησε να γυρίσει στο σπίτι του, τον πρόσταξε να του αφήσει τη γυναίκα του, γιατί την είχε ερωτευθεί. Ακολουθούν διάφορα που περιέχονται αναλυτικά στο εξαιρετικό βιβλίο του κ. Αυγουστάκη.

Τελικά η σύζυγος έσωσε τον πεισματάρη σύζυγο, μόνο που η σωτηρία του στοίχισε τη ζωή σε όσους ζούσαν εκεί στον επάνω κόσμο. Κι έτσι τιμωρήθηκε και ο πατέρας βασιλιάς που πεθύμησε τη σύζυγο του γιου του.

Αναφορά σε μια καλή φίλη

Για την Αγία Γαλήνη πολλά ακόμα έχουμε να διαβάσουμε στο εξαιρετικό αυτό βιβλίο αλλά και σε άλλες πηγές. Εμείς πριν κλείσουμε το υπέροχο βιβλίο του κ. Αυγουστάκη είχαμε την ευχάριστη έκπληξη να δούμε εκτενή αφορά στην καλή φίλη κ. Ιωάννα Ιωαννίδου, Πανεπιστημιακό, την «Αγιογαληνιώτισσα από το Βορρά», όπως την αναφέρει χαρακτηριστικά, σύζυγο ενός εκλεκτού Ολλανδού του κ. Γιαν Βέρχελ. Ένα ζευγάρι που λατρεύει την περιοχή και είναι χρόνια τώρα οι καλύτεροι πρέσβεις της Αγίας Γαλήνης, όπου κι αν βρίσκονται. Κάτι που δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο και αξίζει κάθε επαίνου.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ, 

ΣΤΟΙΧΕΙΑ  http://www.rethnea.gr/

ΚΕΙΜΕΝΟ της Εύας Λαδιά

ΚΡΗΤΗ ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΑ kritipoliskaixoria

Η Κρήτη στο ίντερνετ με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, πολιτιστικά, λαογραφικά νέα και ιστορικά στοιχεία, Αφιερώματα αε πόλεις και χωριά της Κρήτης, αρχαιολογικούς χώρους, θρησκευτικά μνημεία, και Ανθρώπους