Μεγάλο Σάββατο 1826 και το θαύμα του Αγίου Μηνά στο μεγάλο Κάστρο

  Το ημερολόγιο γράφει 18 Απριλίου 1826. Μεγάλο Σάββατο. Με το που πέφτει το σκοτάδι, Τούρκοι αρχίζουν και βάζουν φωτιές σε διάφορες γειτονιές και σημεία του Ηρακλείου. 

Ένα οργανωμένο σχέδιο παραπλάνησης για τη μεγάλη επίθεση που ετοιμάζεται στον ναό του Αγίου Μηνά. Μέσα στον ναό, όχι στο σημερινό, επιβλητικό Μητροπολιτικό Ναό που εγκαινιάστηκε το 1895, αλλά στον παλιότερο μικρό ναό που είχε εγκαινιαστεί το 1735 βρίσκεται πλήθος πιστών.

Οδεύοντας προς το ξημέρωμα πια της Κυριακής του Πάσχα, λίγο πριν το “Χριστός Ανέστη”, και ενώ το συγκεντρωμένο τουρκικό πλήθος ετοιμάζεται μανιασμένο να εφορμήσει μέσα στον ναό και να σφάξει τους ανυποψίαστους χριστιανούς, ξαφνικά, σύμφωνα με την παράδοση, εμφανίζεται μπροστά τους ένας έφιππος γέρος. Το απρόσμενο θέαμα πανικοβάλλει τους συγκεντρωμένους Τούρκους. Έντρομοι αρχίζουν και εγκαταλείπουν τις θέσεις τους

Παρακολουθούν με κατάνυξη τη Θεία Λειτουργία της Αναστάσεως και ετοιμάζονται το ξημέρωμα να υποδεχτούν την Κυριακή του Πάσχα. Ανυποψίαστοι τελείως για το μακελειό που έρχεται, καθώς έξω από τον ναό βρίσκονται συγκεντρωμένοι οπλισμένοι Τούρκοι με χατζάρες και πολύ άγριες διαθέσεις. Είναι μια πολύ δύσκολη περίοδος, στην οποία οι Τούρκοι, οργισμένοι από τις επιτυχίες των επαναστατημένων Ελλήνων, προβαίνουν συχνά σε λεηλασίας και σφαγές κατά των χριστιανών.

Είχε προηγηθεί μάλιστα η σφαγή της 24ης Ιουνίου 1821, όταν και οι Επίσκοποι Χανίων, Κνωσού, Χερρονήσου, Λάμπης, Σητείας κ.ά. εσφαγιάστηκαν στον περίβολο του Μητροπολιτικού Ναού του Ηρακλείου, που είναι αφιερωμένος στον Άγιο Μηνά.

Οδεύοντας προς το ξημέρωμα πια της Κυριακής του Πάσχα, λίγο πριν το “Χριστός Ανέστη” και ενώ το συγκεντρωμένο τουρκικό πλήθος ετοιμάζεται μανιασμένο να εφορμήσει μέσα στον ναό και να σφάξει τους ανυποψίαστους χριστιανούς, ξαφνικά, σύμφωνα με την παράδοση, εμφανίζεται μπροστά τους ένας έφιππος γέρος.

Μια σεβάσμια μορφή, όπως αναφέρει η παράδοση, που έμοιαζε πολύ στον αρχηγό των Τούρκων Αγιά Αγά. Το απρόσμενο θέαμα πανικοβάλλει τους συγκεντρωμένους Τούρκους. Έντρομοι αρχίζουν και εγκαταλείπουν τις θέσεις τους.

Ο καβαλάρης προστάτης της πόλης, Άγιος Μηνάς, τους τρέπει σε φυγή και το σχέδιο της σφαγής ακυρώνεται. Οι πιστοί φεύγουν αλώβητοι, ενώ στον ναό θα μείνει μόνος τους ο τότε Μητροπολίτης Καλλίνικος, που συνέχισε κανονικά τη Θεία Λειτουργία. Το πλέον εντυπωσιακό όσο και παράδοξο; Το θαύμα που μόλις έχει λάβει χώρα από τον Άγιο Μηνά θα αποκαλυφθεί από τους ίδιους τους Τούρκους!

Η παράδοση αναφέρει ότι μέσα στο σκοτάδι οι στρατιώτες που ήταν έτοιμοι να σφάξουν τους χριστιανούς πέρασαν τον γέρο που τους επιτέθηκε για τον διοικητή τους Αγιάν Αγά. Εξέλαβαν την επίθεση από μέρους του ως ματαίωση του σχεδίου τους και γι’ αυτό τράπηκαν σε φυγή. Όταν όμως αργότερα πήγαν στον Αγά τους για να διαμαρτυρηθούν για το περιστατικό, εκείνος τους διαβεβαίωσε πως το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου δεν είχε απομακρυνθεί ούτε λεπτό από το σπίτι του.

Τότε οι ίδιοι οι Τούρκοι θεώρησαν το περιστατικό ως θαυματουργή επέμβαση του Πολιούχου και προστάτη της πόλης Αγίου Μηνά. Εκείνοι δηλαδή που ήταν έτοιμοι να σφάξουν και να λεηλατήσουν γνωστοποίησαν το περιστατικό και το θαύμα!

Μάλιστα, από εκείνο το περιστατικό κι έπειτα κατέχονταν από δέος για τον Άγιο Μηνά και προσέφεραν δώρα στον ναό του. Το θαύμα του Αγίου Μηνά το Πάσχα του 1826 θα μεταφερθεί στόμα με στόμα από άκρη σε άκρη της Κρήτης. Μετά από χρόνια, οι επίσκοποι του νησιού αποφασίζουν το θαύμα αυτό να εορτάζεται επισήμως κάθε χρόνο την Τρίτη της Διακαινησίμου.

Κατά τον όρθρο δίνονται στους πιστούς κεριά, τα οποία καλούνται να ανάψουν λίγο πριν την ανάγνωση του Ευαγγελίου, δηλαδή τη στιγμή που οι Τούρκοι ήταν έτοιμοι να ξεκινήσουν τη σφαγή. Κάθε χρόνο μέχρι και σήμερα, 197 χρόνια μετά, πλήθος πιστών προσέρχονται με ευλάβεια και ανάβουν κερί στον μικρό ναό του Αγίου Μηνά, για να τιμήσουν τη μνήμη του θαύματος. Οι χιλιάδες κάτοικοι του Ηρακλείου που βρίσκονται κάθε χρόνο εκεί πιστοποιούν την αγάπη και τον σεβασμό της πόλης προς τον πολιούχο και προστάτη της Άγιο Μηνά.

Οι αναφορές του Νίκου Καζαντζάκη

«Ένας Άγιος που δεν έμενε μόνο στο εικόνισμά του, κατέβαινε κάθε νύχτα»

Το θαύμα του Πάσχα του 1826 και η ξακουστή φήμη του Αγίου Μηνά ως προστάτη της πόλης του Ηρακλείου αποτυπώθηκε ανάγλυφα και στο σπουδαίο έργο του Νίκου Καζαντζάκη, την “Αναφορά στον Γκρέκο”, γράφει:

«Στα παλιά εκείνα ηρωικά χρόνια, το Μεγάλο Κάστρο δεν ήταν ένα μπουλούκι σπίτια, μαγαζιά και στενοσόκακα, στρυμωγμένα σ’ ένα ακρογιάλι της Κρήτης, μπροστά από ένα ακατάπαυστα αγριεμένο πέλαγο κι οι ψυχές που το κατοικούσαν δεν ήταν ακέφαλο ή πολυκέφαλο ρέμπελο τσούρμο από άντρες και γυναικόπαιδα που σπατάλευαν όλο τους τον αγώνα στις καθημερινές έγνοιες του ψωμιού, του παιδιού, της γυναίκας.

Άγραφτη, αυστηρή τάξη τους κυβερνούσε, κανένας δε σήκωνε αντάρτικο κεφάλι στον σκληρό απάνω του νόμο. Κάποιος πάνω από το κεφάλι του έδινε προσταγές. Ολάκερη η πολιτεία ήταν ένα φρούριο, η κάθε ψυχή ήταν κι αυτή ένα φρούριο αιώνια πολιορκούμενο κι είχε καπετάνιο ένα Άγιο, τον Άγιο Μηνά, τον προστάτη του Μεγάλου Κάστρου…».

Το περιστατικό που αναφέρει στον “Καπετάν Μιχάλη” μοιάζει με την ιστορία του θαύματος του 1826: Γράφει ο σπουδαίος συγγραφέας στον “Καπετάν Μιχάλη”: «Αλάκερη η πολιτεία ήταν ένα φρούριο, η κάθε ψυχή ήταν κι αυτή ένα φρούριο αιώνια πολιορκούμενο κι είχε καπετάνιο ένα Άγιο, τον “Άγιο Μηνά, τον προστάτη του Μεγάλου Κάστρου…”, ένας Άγιος που δεν έμενε μόνο στο εικόνισμά του, κατέβαινε κάθε νύχτα, “…έβγαινε περιπολία.

Σφαλνούσε τις πόρτες, όσες είχαν ξεχάσει οι χριστιανοί ανοιχτές, σφύριζε στους νυχτοπαρωρίτες να γυρίσουν πια στα σπίτια τους, στέκουνταν απόξω από τις πόρτες κι αφουκράζονταν ευχαριστημένος όταν άκουγε τραγούδι…

…Κι όταν οι Τούρκοι ακόνιζαν τα μαχαίρια τους κι ετοιμάζουνταν να ριχτούν στους χριστιανούς, πετιόταν ο Αϊ Μηνάς πάλι από το κόνισμά του να διαφεντέψει τους Καστρινούς…

…Δεν ήταν μονάχα Άγιος ο Αϊ Μηνάς, ήταν ο καπετάνιος τους, καπετάν Μηνά τον έλεγαν και του πήγαιναν κρυφά τ’ άρματά τους να τα βλογήσει…”.

Έτσι, όταν το Πάσχα στις 18 τ’ Απρίλη του 1826 οι Τούρκοι αποφάσισαν να σφάξουν τους Καστρινούς που είχαν μαζευτεί στην εκκλησία του, για να γιορτάσουν την Ανάσταση, ήταν απόλυτα φυσικό να γίνει το θαύμα».

Ως ένδειξη ευγνωμοσύνης στον σωτήρα της πόλης

Ως εκδήλωση ευγνωμοσύνης του Ηρακλείου προς τον σωτήρα του Άγιο, ανεγέρθηκε ο επιβλητικός μεγάλος Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Μηνά, ο οποίος θεμελιώθηκε στις 25 Μαρτίου του 1862. Αρχιτέκτονας του μεγάλου ναού του Αγίου Μηνά ήταν ο Ηπειρώτης Αθανάσιος Μούσης, ο οποίος είχε αναλάβει επίσης και το χτίσιμο του ναού του Αγίου Τίτου και του κτηρίου όπου στεγάζονται σήμερα η Περιφέρεια Κρήτης και τα Δικαστήρια.

Ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο, που εδράζεται σε υψηλό τύμπανο, ενώ εσωτερικά συνδυάζει και στοιχεία τρίκλιτης βασιλικής. Έχει δύο κωδωνοστάσια, ένα στη βορειοανατολική και ένα στη νοτιοανατολική γωνία.

Η ανοικοδόμηση σταμάτησε στη διάρκεια της Επανάστασης του 1866 και συνεχίστηκε το 1882. Τα εγκαίνια του ναού έγιναν με μεγαλοπρέπεια το 1895 επί Μητροπολίτη Τιμόθεου Καστρινογιαννάκη. Για το χτίσιμο του ναού πολλοί Ηρακλειώτες προσέφεραν χρηματικά ποσά, ενώ όσοι αδυνατούσαν προσέφεραν προσωπική εργασία. Η δαπάνη ανέγερσης ανήλθε στις 30 χιλιάδες λίρες, χωρίς την προσωπική εργασία των χριστιανών.

neakriti.gr