Το φαράγγι του Αγίου Φανουρίου στον ποταμό Απόλλωνα στο Βενεράτο

Το Βενεράτο (κάτοικοι 917 το 2001) είναι χωριό της επαρχίας Τεμένους και έδρα του δήμου ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ( στο Νομό Ηρακλείου. Βρίσκεται σε απόσταση 19,8 χιλιομέτρων από την πρωτεύουσα. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία .

Στο Βενεράτο (20 χιλμ. από Ηράκλειο) υπάρχει παράκαμψη προς τ' αριστερά που οδηγεί στην παλιά γυναικεία Μονή της Παλιανής,  ένα από τα αρχαιότερα μοναστήρια του νησιού.

Η μονή είναι κτισμένη σε ένα ύψωμα. Η περιοχή έχει θαυμάσια θέα και βρίσκεται, πάνω από το  φαράγγι του Αγ. Φανουρίου, δίπλα στον ποταμό Απόλλωνα (διατήρησε το όνομα του από γενιά σε γενιά) και κοντά σε λαξευτά πατητήρια ιδιαίτερης πολιτισμικής αξίας. 

Η περιοχή γύρω από τη Μονή Παλιανής διασώζει στοιχεία που μας επιτρέπουν να τη χαρακτηρίσουμε σήμερα ως πανάρχαια θρησκευτική - λατρευτική κοιτίδα. Εκτός από την ίδια τη μονή, που υπήρχε από την πρώτη βυζαντινή περίοδο, διασώζονται μοναστι­κές μνήμες, θρύλοι για παλιούς ασκητές,.

Επόμενος σταθμός της διαδρομής μας είναι η επίσκεψη στο φαράγγι του Αγ. Φανουρίου.  Για να φτάσουμε σε αυτό, περνάμε μέσα από τις παλιές συνοικίες του  Βενεράτου και κατηφορίζουμε στην κοιλάδα του Απόλλωνα.  Το φαράγγι του Αγίου Φανουρίου σχηματίζεται ανάμεσα στο χωριό Βενεράτο, και την Μονή Παλιανής. Δεξιά μας , μέσα στη ρεματιά, υπάρχει παλιός πέτρινος νερόμυλος εγκαταλειμμένος στη φθορά του χρόνου. Εκεί μέσα στην άγρια φύση,  βλέπουμε το ναίσκο του Αγίου Φανουρίου να φωλιάζει στα κυρτά χαράκια. Η τελευταία ανακαίνιση αποστέρησε το ναό από την παλιά γραφικότητα του, τότε που η οροφή ακουμπούσε στην κοιλότητα του βράχου.

Το φαράγγι διασχίζει ο ποταμός Απόλλωνας. 

Πολύ κοντά στο ναό υπάρχει πηγή με αρκετό νερό που σήμερα χρησιμοποιείται για την ύδρευση του χωριού Βενεράτο. Η αρχαιότερη μαρτυρία για την περιοχή του Αγίου Φανουρίου, προέρχεται από τουρκικό έγγραφο του 1673, λίγα μόλις χρόνια με­τά την ολοκλήρωση της κατάληψης της Κρήτης. Τότε λειτουργού­σαν υδρόμυλοι στην περιοχή αυτή. Η βλάστηση είναι αρκετά πλούσια. Το φαράγγι είναι μικρό περίπου 200  μέτρα μήκος.

Tο υψηλότερο σημείο, υπολογίζεται στα  25 μέτρα, και το πιο στενό του σημείο είναι γύρω στους 60 πόντους.

Το φαράγγι ουσιαστικά τελειώνει στο πιο στενό του σημείο που ονομάζεται κουρούπι, εκεί διακρίνεται μια φυσική μικρή υδατοδεξαμενή  (ένας βαθύς «κόλιμπος»). 

Λίγο πιο μέσα υπάρχει μια βαθιά μεγάλη κοιλότητα μέσα στον βράχο, που οι ντόπιοι ονομάζουν  « Γρα σπηλιάρα». Στην οροφή της φωλιάζουν αγριοπερίστερα, είναι δροσερή και κάποιες φορές θα πρέπει το ποτάμι να μπαίνει μέσα. 

Η θέση αυτή σύμφωνα με μαρτυρίες χρησίμευε ως καταφύγιο.

 Επί τουρκοκρατίας και στην Γερμανική κατοχή 1940 έως 1944 το μέρος αυτό χρησίμευε ως καταφύγιο, οι γηραιότερη στο βενεράτο λένε ότι κάποτε έμαθαν οι Τούρκοι την κρυψώνα από προδοσία, πήγαν και κατάσφαξαν όσους βρήκαν εκεί.

Επειδή το φαράγγι είναι αρκετά στενό και με απόκρημνες πλαγιές που χαρακτηρίζονται από πολλές αρνητικές κλήσεις, δεν συνιστούμε τη διάβαση του. Επιστρέφουμε από τον ίδιο δρόμο συναντώντας την Μονή της Θεοτόκου -σώζεται μόνο ένας μικρός ναός-.   Δεν γνωρίζουμε πότε χτίστη­κε, αν όμως ληφθεί όμως υπ'  όψιν το ότι κατά το 1754 ήταν ήδη ετοιμόρ­ροπη, θα πρέπει να υποθέσουμε ότι λειτουργούσε κατά τα τελευ­ταία χρόνια της Ενετοκρατίας. 

Το φαράγγι έχει ύψος περίπου 25 μέτρα, και το πιο στενό του σημείο είναι περίπου 60 πόντους, είναι εξαιρετικά επιβλητικό και έχει άγρια ομορφιά, αυτό το λέω εγώ που έχω πάει σε πολλά φαράγγια, είναι ένα παραδεισένιο μέρος που συνδυάζει τον βράχο το νερό και τα δέντρα καταπληκτικά.

  Το φαράγγι αυτό από γεωλογικής άποψης είναι ένα από τα πολλά επιφανειακά σεισμικά ρήγματα, ελπίζω ανενεργό, για αυτό υπάρχουν μεταγενέστερες εμφανής πτώσης βράχων οι οποίοι σε αναγκάζουν να χρησιμοποίησης και τα χέρια για λίγη αναρρίχηση προκειμένου να το διασχίσεις.

  Επειδή το φαράγγι είναι στενό και με απόκρημνες πλαγιές που έχουν και πολλές αρνητικές κλήσης, είναι απαραίτητο το κράνος, καθώς όλο και κάποια αίγα η πουλί θα ρίξουν μερικές πέτρες.

  Είναι γεμάτο πλατάνια, ακούς τα πουλιά τα πρόβατα που βελάζουν, το νερό που τρέχει αν είναι καλοκαίρι τα έντομα, και έχεις την εντύπωση ότι είσαι πολύ μακριά από την σύγχρονη κοινωνία των ανθρώπων, ενώ αυτή είναι λίγες εκατοντάδες μέτρα πιο πέρα.

  40 χρόνια πριν οι αγρότες έπιναν νερό από τον ποταμό, πότιζαν τα περιβόλια τους, το νερό του ποταμού φιλοξενούσε όλα εκείνα τα ήδη ζωής ενός ποταμού, δηλαδή χελώνες χέλια καβρούς και άλλα, τώρα τίποτα από αυτά δεν συμβαίνει.

Το Κουρούπι, είναι μια τοποθεσία μέσα στο φαράγγι, το συναντάμε περίπου 80  μέτρα πιο κάτω από την Γρά σπηλιάρα, είναι ένα επιβλητικό μέρος με τα τοιχώματα του φαραγγιού να υψώνονται και σχεδόν να ενώνονται, το νερό από εκεί γκρεμίζετε απότομα σχηματίζοντας μικρούς καταρράχτες ενώ το βρούχος του νερού σε εμποδίζει να ακούσεις κάτι άλλο, δεξιά υπάρχει ένα σχίσιμο στο βράχο που ίσα χωράει έναν Άνθρωπο, έχει μήκος περίπου 20  μέτρα, σε οδηγεί πίσω από τον βράχο, και είναι αδιέξοδο γιατί συναντάμε ένα μικρό γκρεμό 7  μέτρων