Τα σημαντικά γεγονότα που αναμένεται να καθορίσουν την επιστήμη το 2025

 Νέα και επαναχρησιμοποιούμενα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας, τολμηρές διαστημικές αποστολές και πολιτικές για την αντιμετώπιση του κλίματος και τη διαχείριση των πανδημιών συγκαταλέγονται στις εξελίξεις που αναμένεται να διαμορφώσουν την έρευνα και την επιστήμη το 2025, σύμφωνα με το περιοδικό Nature.

   Τον Μάρτιο του 2025 συμπληρώνονται πέντε χρόνια από την έναρξη της πανδημίας Covid-19, η οποία προκάλεσε εκατομμύρια θανάτους, οδήγησε σε εκτεταμένα λουκέτα και ώθησε στην ταχεία ανάπτυξη των εμβολίων. 

Όπως αναφέρεται στο άρθρο του Nature, τα κράτη μέλη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) έχασαν την αρχική προθεσμία του Ιουνίου 2024 για να συμφωνήσουν σε μια παγκόσμια συνθήκη για την πανδημία, καθώς οι συνομιλίες κατέληξαν σε αδιέξοδο λόγω διαφωνιών σχετικά με τους κανόνες για την ανταλλαγή δειγμάτων και γονιδιωματικών αλληλουχιών παθογόνων μικροοργανισμών και τη χρήση τεχνολογιών που μπορούν να βοηθήσουν τις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος να παράγουν εμβόλια, φάρμακα και κιτ εξέτασης γρήγορα κατά τη διάρκεια πανδημιών. 

Τώρα, τα κράτη μέλη στοχεύουν να ολοκληρώσουν το κείμενο της συμφωνίας μέχρι τον Μάιο 2025. Αυτές οι προσπάθειες έρχονται σε μια κρίσιμη στιγμή, καθώς τον περασμένο Αύγουστο ο ΠΟΥ ενημέρωσε τη λίστα με τα παθογόνα που θα μπορούσαν να προκαλέσουν την επόμενη πανδημία προσθέτοντας περισσότερους από 30 μικροοργανισμούς, μεταξύ των οποίων τους ιούς που προκαλούν γρίπη Α, δάγκειο πυρετό και ευλογιά των πιθήκων.

   Στον χώρο της Ιατρικής αναμένονται δύο ακόμα σημαντικές εξελίξεις. Μετά την τεράστια επιτυχία της σεμαγλουτίδης και άλλων αγωνιστών GLP-1 για την απώλεια βάρους, το 2025 είναι πιθανό να φέρει αποτελέσματα και εγκρίσεις για ένα νέο κύμα θεραπειών που στοχεύουν στην παχυσαρκία. Φαρμακευτικές εταιρείες συνεχίζουν τις δοκιμές για φάρμακα με καλή αποτελεσματικότητα. Επίσης, οι ερευνητές θα συνεχίσουν να διερευνούν τις δυνατότητες των αγωνιστών GLP-1 και στη θεραπεία άλλων ασθενειών, όπως η νόσος του Πάρκινσον, το Αλτσχάιμερ και ο εθισμός. 

Το Nature επισημαίνει, επιπλέον, ότι η χρονιά αυτή θα μπορούσε να σηματοδοτήσει ένα σημείο καμπής στον τρόπο αντιμετώπισης του πόνου, καθώς οι ρυθμιστικές αρχές των ΗΠΑ αναμένεται να ολοκληρώσουν τον Ιανουάριο την επανεξέταση ενός μη οπιοειδούς παυσίπονου, που ονομάζεται σουζετριγίνη. Εάν εγκριθεί, το φάρμακο θα αποτελέσει μέρος της πρώτης νέας κατηγορίας φαρμάκων για τη θεραπεία του οξέος πόνου εδώ και περισσότερα από 20 χρόνια.

   Στον τομέα της αξιοποίησης της τεχνολογίας στην Ιατρική αναδεικνύεται ο σχεδιασμός της Κίνας να δοκιμάσει τεχνολογίες διεπαφής εγκεφάλου-υπολογιστή (BCI) που θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν τα εμφυτεύματα που κατασκευάζει η εταιρεία Neuralink του Έλον Μασκ. Οι εφαρμογές θα κυμαίνονται από την ιατρική αποκατάσταση έως την εικονική πραγματικότητα. Ένα από αυτά τα προϊόντα θα είναι το ΝΕΟ, ένα ασύρματο και ελάχιστα επεμβατικό BCI σχεδιασμένο για την αποκατάσταση της κίνησης των χεριών σε άτομα με παράλυση. Οι κλινικές δοκιμές ξεκίνησαν το 2023, ενώ το 2025 αναμένονται ευρύτερες δοκιμές.

   ---

   Διαστημικές αποστολές

   ---

   Το 2025 αναμένεται να είναι χρονιά αφιερωμένη στη Σελήνη. Η εταιρεία ispace με έδρα το Τόκιο, η οποία έφτασε κοντά στην προσελήνωση του σκάφους της το 2023, θα εκτοξεύσει την επόμενη προσπάθειά της, μια αποστολή με την ονομασία Venture Moon, που θα μεταφέρει ένα σκάφος προσελήνωσης και ένα ρόβερ μικρών διαστάσεων. Λίγο αργότερα, η Intuitive Machines στο Χιούστον του Τέξας θα στείλει ένα διαστημικό σκάφος προσελήνωσης στον νότιο πόλο της Σελήνης, το οποίο θα μεταφέρει ένα τρυπάνι πάγου της NASA και ένα φασματόμετρο για την ανάλυση υλικών κάτω από τη σεληνιακή επιφάνεια. 

Στο πλαίσιο της ίδιας αποστολής, το διαστημικό σκάφος σε σχήμα κουτιού Lunar Trailblazer της NASA θα τεθεί σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη και θα χαρτογραφήσει το νερό στην επιφάνειά της.

   Μια άλλη αποστολή της NASA που πρόκειται να εκτοξευθεί το 2025, με την ονομασία SPHEREx, θα χαρτογραφήσει ολόκληρο τον ουρανό σε 102 χρώματα για πρώτη φορά χρησιμοποιώντας εγγύς υπέρυθρο φως. Σε διάστημα δύο ετών ο δορυφόρος θα συλλέξει δεδομένα για περισσότερους από 450 εκατομμύρια γαλαξίες και πάνω από 100 εκατομμύρια αστέρια στον Γαλαξία μας, ώστε να βοηθήσει τους επιστήμονες να κατανοήσουν την προέλευση του Σύμπαντος.

   Το 2025 θα εκτοξευθούν και δύο αποστολές για τη μελέτη των ηλιακών ανέμων. Ο δορυφόρος SMILE, ένα κοινό έργο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) και της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών, θα μελετήσει πώς ο ηλιακός άνεμος αλληλεπιδρά με το μαγνητικό πεδίο της Γης. Η αποστολή PUNCH της NASA θα κοιτάξει βαθύτερα στην ατμόσφαιρα του Ήλιου καταγράφοντας τρισδιάστατες εικόνες που θα βοηθήσουν να ξεκαθαριστούν ερωτήματα σχετικά με το πώς αυτή η ενέργεια ρέει στο Ηλιακό Σύστημα.

   Το 2025 αναμένεται να αρχίσει να λειτουργεί η Ευρωπαϊκή Πηγή Εκλυόμενης Ακτινοβολίας (European Spallation Source) στο Λουντ της Σουηδίας, έπειτα από μια δεκαετία και πλέον κατασκευής. Με τη βοήθεια των νετρονίων, αυτή η κολοσσιαία μηχανή θα διερευνήσει τα μυστικά της ύλης. Την ίδια χρονιά θα ολοκληρωθεί μια λεπτομερής μελέτη σκοπιμότητας που θα αξιολογήσει το κόστος, τις τεχνικές πτυχές και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την κατασκευή ενός προτεινόμενου νέου επιταχυντή σωματιδίων (FCC) στο CERN, που προϋπολογίζεται σε 17 δισεκατομμύρια δολάρια. Η έκθεση θα αποτελέσει τη βάση της τελικής απόφασης το 2028.

   ---

   Κλιματική αλλαγή και Τραμπ

   ---

   Η επόμενη σύνοδος κορυφής για το κλίμα COP30 τον Νοέμβριο του 2025 στη Βραζιλία θα σηματοδοτήσει 30 χρόνια συνομιλιών των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα. Οι χώρες ελπίζουν να οριστικοποιήσουν τις αποφάσεις χρηματοδότησης που έμειναν εκκρεμείς στη διάσκεψη του 2024. Αυτές περιλαμβάνουν τον τρόπο με τον οποίο θα εξασφαλιστούν 300 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, για τη χρηματοδότηση δράσεων για το κλίμα προκειμένου να στηρίξουν τις αναπτυσσόμενες χώρες ως το 2035, πόσα θα δοθούν ως επιχορηγήσεις και από πού θα προέλθουν τα χρήματα. 

Επίσης, οι διαπραγματεύσεις για μια συνθήκη του ΟΗΕ για τα πλαστικά πρόκειται να συνεχιστούν, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα δεσμευτικό διεθνές πλαίσιο για τη ρύθμιση των πλαστικών προϊόντων.

   Οι ερευνητές του κλίματος θα έχουν και νέες ευκαιρίες να μελετήσουν τα δάση και τις φυσικές καταστροφές με την εκτόξευση δύο δορυφόρων. Η αποστολή NISAR, μια συνεργασία μεταξύ της NASA και του Οργανισμού Διαστημικής Έρευνας της Ινδίας θα χαρτογραφεί σχεδόν όλη τη χερσαία και καλυμμένη με πάγο επιφάνεια της Γης δύο φορές κάθε δώδεκα ημέρες. 

Η αποστολή Biomass της ESA θα χρησιμοποιήσει ραντάρ για τη μέτρηση της δασικής βιομάζας και τη μελέτη του ρόλου της στον κύκλο του άνθρακα. Οι παρατηρήσεις από αυτές τις αποστολές θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν τις μελλοντικές συζητήσεις σχετικά με τις δεσμεύσεις για τον τερματισμό της αποψίλωσης των δασών.

   Το περιοδικό Nature θέτει επίσης, στο επίκεντρο του άρθρου του, την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στο αξίωμα του προέδρου των ΗΠΑ, που «θα μπορούσε να επιφέρει σαρωτικές αλλαγές στην αμερικανική επιστήμη με παγκόσμιες επιπτώσεις». Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης θητείας του, ο Τραμπ απέσυρε τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα και ορισμένοι ερευνητές ανησυχούν ότι μπορεί να το ξανακάνει, καθώς και να ανατρέψει κανονισμούς για το κλίμα, όσον αφορά τους ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς και τα αυτοκίνητα.

 Επίσης, αναμένεται να εισάγει πολιτικές που έχουν επιπτώσεις στην αναπαραγωγική υγεία και την ιατρική. Τέλος, υπενθυμίζεται ότι κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας ο Τραμπ υποσχέθηκε να καταργήσει το εκτελεστικό διάταγμα του Μπάιντεν για την τεχνητή νοημοσύνη, μια κατευθυντήρια γραμμή για την ασφαλή και υπεύθυνη ανάπτυξη της νέας τεχνολογίας.

    

   Μ.Κουζινοπούλου

   Σ.Σ. Επισυνάπτεται φωτογραφία από μία από τις τρεις ασπίδες φωτονίων που θα περιβάλλουν το τηλεσκόπιο της αποστολής της NASA SPHEREx. Credit: NASA/JPL-Caltech

ΑΠΕ ΜΠΕ