Ο αγρός του φράγματος Αποσελέμη και η εμφάνιση του χωριού Σφεντύλι

Σαββατιάτικη βόλτα στο χωριό Σφεντύλι και στον γύρω χώρο του φράγματος Αποσελέμη στην περιοχή της Λαγκάδας του δήμου Χερσονήσου.

4η φορά που επισκεφτήκαμε το εγκαταλελημένο χωριό Σφεντύλι που η μοίρα του δεν το άφησε να ζήσει αλλά ούτε και να πεθάνει.

Το χωριό που δεν θα βυθιστεί ποτέ, στο φράγμα που δεν γεμίσει ποτέ.

Είχαμε την τύχη να επισκεφτούμε το χωριό όταν ακόμα κατοικούσαν οι τελευταίοι κάτοικοι του, να μιλήσουμε μαζί τους να πιούμε μια τσικουδιά, να το φωτογραφίσουμε και να περπατήσουμε τα σοκάκια του .

Είναι απο τις στιγμές που οι  δρόμοι δεν οδηγούν πουθενά, που οι μνήμες συνεχίζουν να φτιάχνουν μονοπάτια, να βαδίζουν  όχι τα πόδια των κατοίκων αλλά οι εικόνες και οι σκιές.

Ένα φράγμα που απορρόφησε περιουσίες κατοίκων της περιοχής, που άντλησε οικονομικούς πόρους οι οποίοι δεν έφεραν το απαραίτητο όφελος και την προσδοκία των υπευθύνων και οραματιστών...

Το νερό που χάθηκε, οι βροχές που δεν ήρθαν, τα τεχνικά έργα που συνεχίζονται, οι φωνές που δεν ακούστηκαν, τα χρήματα που ξοδεύτηκαν και οι μνήμες όσω έζησαν στο χωριό και θυμούνται την περιοχή, που άλλοτε χάνονται και άλλοτε εμφανίζονται βουρκωμένες απο λάσπες, και απο αγανάκτηση.

Στις φωτογραφίες που ακολουθούν μπορείτε να δείτε απο το 2011 την πορεία δύο παλιόφιλων που η μοίρα τους έφερε όσο βυθίζεται ο ένας να αναδύεται ο άλλος και αντίθετα.

Το φράγμα Αποσελέμη και το χωριό Σφεντύλι.

Υπέρογκα οράματα με ψεύτικα ποδάρια για ανάπτυξη της περιοχής, και μακρόχρονη ασφάλεια ύδρευσης.

Αγροί με χόρτα, που ξαναβοσκούν άλογα και κατσίκια, σπασμένες καρέκλες, μπετά, και σίδερα, συνθέτουν το σεληνιακό τοπίο που αντικρίζει ο επισκέπτης στην περιοχή.

Ο δρόμος που ένωνε τα χωριά Αβδού με τις Ποταμιές ξαναβγήκε στην επιφάνεια, το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου που είχε καλυφθεί κάτω απο το νερό αν και βρισκόταν σε σχετικά πιο ψηλό σημείο ξανά εμφανίστηκε να θυμίζει λειτουργίες και βγάζει άηχους ύμνους.

Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΗΜΕΡΑ

Η ΤΑΜΠΕΛΑ ΠΟΥ ΘΥΜΙΖΕ ΤΟΝ ΝΑΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΒΥΘΙΣΗ ΤΟΥ

Ο  ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΤΟ ΕΤΟΣ 2011

ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Το 2000 οι Ελληνικές Αρχές υπέβαλαν αίτημα στην Ε.Ε. για την ύδρευση της πόλης του Ηρακλείου. Με την υπ. αριθμ. Ε(2002) 4696/27.12.2002 απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το έργο «Ύδρευση πόλης του Ηρακλείου και Αγίου Νικολάου από το φράγμα Αποσελέμη, φάση κατασκευής» εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον, με εγκεκριμένο προυπολογισμό 114 εκ.€ και συγχρηματοδότηση από το Ταμείο Συνοχής 2000-2006. Φορέας υλοποίησης ήταν η Διεύθυνση Έργων Ύδρευσης Αποχέτευσης (Δ6) του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων.

Το συνολικό έργο περιελάμβανε την κατασκευή του φράγματος και του ταμιευτήρα Αποσελέμη, της παρακαμπτήριας οδού, του αγωγού προσαγωγής ύδατος από το οροπέδιο στον ταμιευτήρα Αποσελέμη, του διυλιστηρίου και των δικτύων ύδρευσης του Ηρακλείου και του Αγίου Νικολάου, με τα συμπαραμαρτούντα τους (αντλιοστάσιο, φρεάτια διακοπής ενέργειας, συνδέσεις με τη ΔΕΗ κλπ), έτσι ώστε να καθίσταται το έργο ολοκληρωμένο και πλήρως λειτουργικό.

2. Τα προβλήματα

Κατά την διαδικασία συμβασιοποίησης και υλοποίησης του έργου λόγω αντιδράσεων από Τοπικές Αρχές, φορείς και κατοίκους της περιοχής, οι εργασίες καθυστέρησαν και τελικά ξεκίνησαν το Φεβρουάριο του 2007, με καθυστέρηση 4 ετών.

Ταυτόχρονα η ΚΓ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων επέφερε πρόσθετη καθυστέρηση στην εξέλιξη των εργασιών.

Τέλος, παρόλο που υπήρχαν εγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί όροι κατά την υποβολή του ελληνικού αιτήματος το 2000, παρουσιάστηκε αδυναμία κατασκευής των έργων παραγωγής νερού από το οροπέδιο Λασιθίου, με αποτέλεσμα την αναζήτηση εναλλακτικής λύσης. Τα έργα παραγωγής αφαιρέθηκαν από την εργολαβία, δημοπρατήθηκαν εκ νέου και τελικά συμβασιοποιήθηκαν στις 2.5.2012.

Ως αποτέλεσμα, κατά την υποβολή του αιτήματος αποπληρωμής στην ΕΕ τον Ιούνιο του 2012 υπήρχαν σημαντικές εκκρεμότητες μεγάλου κόστους. Να σημειωθεί ότι μόνο το κόστος των συμβασιοποιημένων έργων προσαγωγής του νερού από το οροπέδιο Λασιθίου σύμφωνα με τη νέα τεχνική λύση ανερχόταν περίπου σε 47.000.000€.

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, το σύνολο των έργων χωρίστηκε σε 2 φάσεις. Στην τελική έκθεση που υποβλήθηκε στην Ε.Ε. με το αίτημα αποπληρωμής δηλώθηκε ότι τα έργα της Β΄ φάσης (έργα προσαγωγής νερού από το οροπέδιο Λασιθίου, τμήμα υδραγωγείου εντός της πόλης του Ηρακλείου) θα υλοποιούνταν μέσω του ΕΣΠΑ 2007-2013.

Από 1/1/2014 την αρμοδιότητα για την υλοποίηση του έργου ανέλαβε ο Οργανισμός Ανάπτυξης Κρήτης.

Το φράγμα με τον ταμιευτήρα, η οδός παράκαμψης και ο αγωγός μεταξύ φράγματος και διυλιστηρίου έχουν ουσιαστικά ολοκληρωθεί, ενώ υπάρχουν εκκρεμότητες στο διυλιστήριο και στους αγωγούς προς Ηράκλειο και Άγιο Νικόλαο.

3. Χρηματοδότηση από εθνικούς πόρους

Η περίοδος επιλεξιμότητας του έργου έληξε στις 31.12.2010 και έκτοτε οι σχετικές δαπάνες καλύπτονται από εθνικούς πόρους. Όπως αναφέρεται στο έγγραφο του Γ.Γ. Δημοσίων Επενδύσεων: «Για το λόγο αυτό επισημάνθηκε στον ΟΑΚ ότι θα χρηματοδοτηθούν μόνο οι απολύτως απαραίτητες εργασίες. 

Στην αρχική πρόταση εγγραφής στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων 2014, ο προταθείς προϋπολογισμός κρίθηκε υπερβολικός και ζητήθηκε ο ακριβής προσδιορισμός των απαιτούμενων πόρων για την ολοκλήρωση του έργου. Τελικά, η αρχική πρόταση του ΥΠΟΜΕΔ μειώθηκε κατά 52,25 εκ €»

Στην απάντηση του κ. Γιαννούση επισημαίνεται μάλιστα ότι: «η ανωτέρω εξιστόρηση των γεγονότων εξηγεί χωρίς να δικαιολογεί γιατί παρόλο που το αίτημα των ελληνικών αρχών έγινε το 2000, 14 χρόνια μετά το έργο δεν έχει ολοκληρωθεί. 

Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με το ότι το συνολικό κόστος κατασκευής θα φθάσει τα 190εκ. € από τα 114εκ. € που είχε ως αρχικό προϋπολογισμό, καταδεικνύει ότι ο σωστός προγραμματισμός και η τεχνοκρατική επάρκεια των φορέων αποτελούν βασική προϋπόθεση για την ομαλή εξέλιξή τους, ώστε αφενός το κοινωνικό σύνολο να λαμβάνει έργα σε λογικούς χρόνους και αφετέρου να μην επιβαρύνεται αδικαιολόγητα ο εθνικός προϋπολογισμός. 

Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να τονιστεί ότι το έργο οφείλει πλέον να ολοκληρωθεί χωρίς καμία πρόσθετη επαύξηση κόστους.»

4. Προοπτική ολοκλήρωσης

Όπως αναφερόταν στην απάντηση του τότε Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων κ. Μιχάλη Χρυσοχοΐδη: «με δεδομένες τις καθυστερήσεις λόγω της διακοπής των εργασιών, προγραμματίζεται η σταδιακή ολοκλήρωση των υπολειπόμενων κατασκευαστικών εργασιών της εργολαβίας κατασκευής των αγωγών μεταφοράς νερού και των διυλιστηρίων μέχρι τις 30-11-2014, όπου και θα αρχίσει η εξάμηνη δοκιμαστική λειτουργία του έργου έως τις 31.05.2015. 

Η αποδοτική λειτουργία που θα ξεκινήσει στην συνέχεια, προβλέπεται να ολοκληρωθεί μέχρι την 31.5.2016.»

5. Ανάγκες Χρηματοδότησης

«Οι συνολικές ανάγκες χρηματοδότησης του ΟΑΚ Α.Ε. από την ΣΑΕ 076/3 για την ολοκλήρωση και αποπληρωμή του έργου από την Ε.Ε., ανέρχονται σε 30.966.000 ευρώ περίπου και αφορούν: σε εργασίες 26.116.000 ευρώ, αρχαιολογία 250.000 ευρώ, σε απαλλοτριώσεις 4.000.000 ευρώ, για δίκτυα ΟΚΩ 600.000 ευρώ»

«Οι προβλεπόμενες απορροφήσεις του έργου για το διάστημα 2014-2016, εφόσον υπάρξει συνεχής χρηματοδότηση και ομαλή εξέλιξη εργασιών είναι περίπου 22.648.530€ για εργασίες και απαλλοτριώσεις το έτος 2014, 5.492.470€ το έτος 2015, και 2.825.000 € το έτος 2016.»

Σημειώνεται ότι, «ο ΟΑΚ Α.Ε., με δύο σχετικές Αποφάσεις, απέρριψε εμπρόθεσμα τις δύο αντίστοιχες Ειδικές δηλώσεις διακοπής εργασιών της αναδόχου. Η ανάδοχος εταιρεία, εφόσον δεν έχει εξοφληθεί ο 59ος λογαριασμός, δεν ξεκίνησε εργασίες κατασκευής του έργου και με σχετικό έγγραφό της επιφυλάχθηκε να ζητήσει την διάλυση της σύμβασης, εφόσον δεν εξοφληθεί άμεσα ο 59ος λογαριασμός του έργου. 

Κατόπιν των ανωτέρω, τα αναφερόμενα παραπάνω χρονικά περιθώρια για την περαίωση των έργων έχουν διαφοροποιηθεί, με αύξηση των απαιτούμενων χρόνων ολοκλήρωσης του έργου, κατά τέσσερις μήνες.

Στο βίντεο του Νίκου Σαράντου, χαρακτηριστική είναι η εικόνα με το ψηλό κυπαρίσσι που έχει βγει εντελώς στην επιφάνεια, και τα σημάδια στα δέντρα και στα σπίτια, από την ... υποβρύχια διαμονή τους.

Πέρα όμως από τον προβληματισμό για τις κλιματολογικές συνθήκες και την ανησυχία για το πολύτιμο πλέον νερό, το Σφεντύλι μας χαρίζει απλόχερα, για μία ακόμα φόρα, εντυπωσιακές εικόνες.

Είναι απο τις στιγμές που οι  δρόμοι δεν οδηγούν πουθενά, που οι μνήμες συνεχίζουν να φτιάχνουν μονοπάτια, να βαδίζουν  όχι τα πόδια των κατοίκων αλλά οι εικόνες και οι σκιές .

Το Σφεντύλι, κτισμένο σε υψόμετρο 210 μ., αναφέρεται με την ονομασία Sfendigli το 1583 με 78 κατ. (Καστροφύλακας Κ 95). Κατά την παράδοση η μονή της Παναγίας Γκουβερνιώτισσας κτίστηκε από βυζαντινό άρχοντα έπειτα από την απελευθέρωση της Κρήτης από το Νικηφόρο Φωκά. 

Στην περιοχή της μονής υπήρχαν, κατά την εποχή εκείνη, οικισμοί των οποίων σώζονται τα ερείπια. Ένας από αυτούς ήταν η Γαληνή, όνομα σωζόμενο σε τοπωνύμιο της περιοχής. 

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ